نگاهی به برکات یک فریضه اجتماعی

امر به معروف و نهی از منکر روش پیامبران و شیوه صالحان و فریضه بزرگ الهی است که سایر فرایض به وسیله آن به پا داشته می‌شود و در پرتو آن راهها امن، کسب‌ها حلال، حقوق افراد تامین و زمین‌ها آباد می‌گردد، از دشمنان انتقام گرفته می‌شود و کارها در مسیر صحیح قرار می‌گیرد.

امر به معروف و نهی از منکر و مسئله امنیت اجتماعی
برقراری امنیت اجتماعی در هر کشوری یکی از مهمترین دغدغه های مسئولان و مردم است.برای تحقق این امر حیاتی، اسلام فریضه امر به معروف و نهی از منکر را مهمترین واجب اجتماعی قرار داده است.این فریضه نقش مهمی در ایجاد و برقراری امنیت اجتماعی دارد.مقوله امنیت اجتماعی از رهگذر حفظ ارزشها و هنجارها در جامعه تامین می شود.این فرایند در اجتماع از طریق کنترل اجتماعی به وقوع می پیوندد و این کنترل بیشتر از طریق نهادینه کردن ارزشها، هنجارها و در مراحل بحرانی تر و پیچیده تر از طریق مجازات ها انجام می گیرد. فریضه امر به معروف و نهی از منکر پدیده ای اجتماعی و نظارتی همگانی محسوب می شود که ارزنده ترین آثار آن نیز در اجتماع نمود می یابد.از مهمترین آثار اجتماعی این فریضه حفظ امنیت است و سایر آثار اجتماعی مثل بقای جامعه، وحدت، اجرای احکام، آبادانی و سازندگی همگی در راستای برقراری امنیت در جامعه، قرار می گیرند.از دید قرآن و روایات امر به معروف و نهی از منکر ضامن بقای جامعه و ترک این دو باعث نابودی و هلاک جوامع است.

قوام اجتماعی در گرو امر به معروف و نهی از منکر
قوام و بقای یک جامعه نیز بستگی به احیا و انجام فریضه امر به معروف و نهی از منکر دارد.این فریضه الهی در میان واجبات دیگر به منزله خون در رگ‌های بدن است که تمام فرایض الهی بدون استواری آن قوام و دوام ندارد.تا زمانی که امر به معروف و نهی از منکر و شایستگی‌های آن به پیکره جامعه تزریق نشود محال امر است که در جامعه اصلاح و امر هدایت جامعه محقق شود.
چون افراد یک اجتماع سالم، همانند اعضای یک بدن، در طریق حیات اجتماعی و سازمان دادن به زندگی صحیح انسانی سهیم و شریکند و هیچ یک از آنان نمی تواند خود را در قبال سودها و زیان های اجتماعی بی تفاوت دانسته و عکس العملی از خود نشان ندهد، اینجاست که مسئله امر به معروف و نهی از منکر (نظارت همگانی) ضرورت پیدا می کند و موقعیت اساسی و بنیادی آن که چون خون در تمام اعضا و جوارح انسان جریان دارد، در صحنه حیاتی انسانی جلوه می کند.

امر به معروف و نهی از منکر فریضه ای همگانی
این عمل به عنوان یک فریضه واجب برای جامعه اسلامی تنها مختص روحانیون، دانشگاهیان و قشر آگاه جامعه نیست،بلکه همه وظیفه دارند یکدیگر را از گناه و معاصی برحذر دارند و در عوض سلامت و صحت جامعه را با ترک گناهان تضمین کنند.نباید نسبت به کارهای دیگران بویژه گناه و معاصی آنها بی‌تفاوت بود چرا که جامعه به کشتی شبیه است که هر مسافر آن می‌تواند محل نشستن خود را سوراخ کند اما به یقین این کار و بی‌تفاوت بودن به سرنوشت دیگران جان انسان‌ها را تهدید می‌کند.
جامعه، یک مجموعه به هم پیوسته است و تفکیک و جداسازی افراد آن میسر نیست. مجموعه رفتارهای اجتماعی افراد هر جامعه اخلاق عمومی آن جامعه را به وجود می آورد و رفتار اجتماعی هیچ انسانی را نمی توان بی تأثیر در جامعه دانست، رفتارهای اجتماعی نیک، اثرات مثبت در جامعه گذاشته و بر عکس، رفتارهای اجتماعی زننده و زشت، جو مسموم و مشمئزکننده ای را در جامعه به وجود می آورد، بدین جهت ترک امر به معروف و نهی از منکر، رفته رفته زمینه ترک کار های نیک و انجام کار های زشت و ناروا را در جامعه پدید می آورد چرا که میل به انجام معاصی الهی و مفاسد اخلاقی در سرنوشت همه افراد وجود دارد ولی به علل گوناگون، مانند حیا و علاقه به حفظ احترام و اعتبار اجتماعی، عموماً از انجام آن خودداری می کنند. اما وقتی که عده ای در جامعه مرتکب رفتارهای زشت و فسادانگیز شدند و کسی معترض آنها نشد، افراد دیگر جسارت پیدا کرده و رفته رفته به این اعمال مبادرت خواهند کرد و بدین جهت فساد اخلاقی سراسر جامعه اسلامی را فرا خواهد گرفت. فلسفه امر به معروف و نهی از منکر به عنوان یک تکلیف شرعی محبت به دیگران است و همه مردم برای اجرای این فریضه الهی وظیفه و مسئولیت دارند.اگر احساس مسئولیت نسبت به اجرا و عمل به امر به معروف و نهی از منکر در میان آحاد مختلف مردم ایجاد شود، تذکر لسانی وظیفه همگانی به معنای واقعی در جامعه را مشاهده می کنیم.

 آثار عمل یا ترک امر به معروف و نهی از منکر
جامعه ای که در آن به این تکلیف الهی عمل نمی شود رحمت الهی از این جامعه زایل شده و عذاب و عقوبت الهی، دامنگیر آن خواهد شد اگر چه اکثر افراد آن جامعه اهل نیکی باشند اما ترک این واجب الهی خود از بزرگترین منکرات است، بنابراین همه افراد جامعه گرفتار غضب الهی خواهند شد.
یکی از آثار پر برکت رواج امر به معروف و نهی از منکر در جامعه اسلامی، دلگرمی مومنان و مستحکم شدن پشتوانه اجتماعی اهل ایمان است. به طور کلی رواج امر به معروف و نهی از منکر، عزت مومنان را در پی دارد و زوال آن، ذلت و خواری دین خدا و اهل ایمان را به دنبال خواهد داشت. امر به معروف و نهی از منکر دو صفت خداوند متعال هستند که هر کس آن دو را یاری کند خداوند او را عزت می بخشد و هرکس آن دو را خوار کند، خداوند او را خوار می گرداند.
امر به معروف و نهی از منکر از واجبات دین اسلام و راه و شیوه پیامبران و صالحان است و اگر
می خواهیم جامعه ای سالم و برخوردار از معنویت داشته باشیم باید امر به معروف و نهی از منکر را بر اساس ضوابط و شرایطی که در اسلام به آن اشاره شده است پیاده کنیم و همه دستگاهها در این مسیر باید حرکت کنند.امر به معروف و نهی از منکر در جامعه اسلامی سلاحی است که با آن می توان بخش عظیمی از ناهنجاری های جامعه را اصلاح کرد و اگر از آن به نحو درستی استفاده شود، در سطح جامعه کمتر شاهد ناهنجاری خواهیم بود و علاوه بر آن بسیاری از امور اصلاح می شود .
استمرار و انجام سایر واجبات الهی در گرو عمل به فریضه و تکلیف الهی امر به معروف و نهی از منکر است.امام حسین(ع) برای احیای امر به معروف و نهی از منکر و اصلاح جامعه اسلامی به شهادت رسیدند و ما با گسترش و عمل به امر به معروف و نهی از منکر می توانیم ادامه دهنده واقعی حماسه عاشورا باشیم.

سخن آخر
در روایات داریم، تمام اعمال در مقابل امر به معروف و نهی از منکر مانند یک قطره است در برابر دریا که این موضوع اهمیت بالای امر به معروف و نهی از منکر را برای انسان روشن می‌سازد .اهتمام عموم به احیای فریضه امر به معروف و نهی از منکر موجب ایجاد شوق و انگیزه در جامعه، شتاب در کارهای خیر و بالندگی اجتماع می‌شود.
لذا نباید در جامعه اسلامی انجام یک فریضه را به گردن همدیگر انداخت و یا در برپایی واجب امر به معروف و نهی از منکر مردم احساس کنند که نیروی انتظامی باید دخیل بوده و آنها هیچ دخالتی در این موضوع نباید داشته باشند در حالی که در روایات و آیات به چنین حرکتی با انداختن مسئولیت‌ها به گردن دیگری با لفظ جنگ با خدا و تعبیر کفر بیان شده است.هر گونه قصور و کوتاهی در انجام امر به معروف و نهی از منکر سبب می‌شود تا بساط ظلم و فسق و فجور در جامعه پا بر جا بماند.مسئولان لازم است با برنامه ریزی ، ایجاد بسترهای لازم، تبلیغات ، فرهنگ سازی نسبت به فراگیر شدن تذکر لسانی در میان گروههای مختلف مردم تلاش های مستمر و بیشتری را انجام دهند تا شناخت و آگاهی مردم درخصوص این تکلیف شرعی افزایش یابد.ائمه جمعه ، روحانیون، مدیران اداره ها، فرهنگی ها، استادان دانشگاه، هیئت های مذهبی، اصناف ، اتحادیه ها ، فرماندهان پایگاه های بسیج، نیروهای انتظامی و نظامی و دستگاههای قضائی به عنوان گروه ها و عوامل تاثیرگذاردر جامعه در خصوص عمل و اجرای امر به معروف و نهی از منکر مسئولیت بسیار سنگینی برعهده دارند.

————————————

نویسنده: عباس خسروانی

منبع: رسالت۲مهر۱۳۹۱