نمایی از حسبه در اسلام و نهادهای آن در جمهوری اسلامی ایران

پایان نامه هایی را که با موضوع امر به معروف و نهی از منکر تالیف شده اند معرفی می نماییم:

۱۲٫ نمایی از حسبه در اسلام و نهادهای آن در جمهوری اسلامی ایران

چکیده:

این نوشته در سه بخش تدوین یافته که بخش اول به کلیات مربوط به حسبه پرداخته است و شامل چهار فصل بوده که به مباحث مختلفی تقسیم گشته است . در این بخش به تعریف حسبه، ارکان آن، متصدی حسبه، شرایط و اوصاف او، تفاوتهای محتسب با متطوع، اختصاص حسبه به قوه مجریه، شباهتهای محتسب و دادستان، وظایف نهاد حسبه و طبع و مبنای امور حسبی پرداخته شده است . همچنین در این بخش از اهمیت و جایگاه حسبه در اسلام، هدف و قلمرو حسبه و تقسیم بندی های بعمل آمده از آن سخن رانده شده است و گفته شده که قلمرو حسبه وسیع بوده و قابل تغییر و تحول می باشد. بخس دوم این نوشته حسبه را بعنوان یک نهاد در حقوق عمومی اسلام بحساب آورده و در چهار فصل به امورات زیر پرداخته است : حسبه در بستر تاریخ، اولین نهادهای مکفل آن در اسلام، برداشتهای متفاوت از حسبه و کارکردهای مهم آن. در این بخش گفته شده است که بیشتر بلاد اسلامی نهاد حسبه برقرار بوده و به فعالیت و حسب پرداخته است . همچنین ضمن بیان آراء شیعه و سنی در این خصوص به وظایف مهم و کلیدی نهاد حسبه هم اشاره شده است و بالاخره در بخش سوم به نهادهای مکفل حسبه در نظام جمهوری اسلامی ایران اشاره شده است . که در آنجا برخی از نهادهای مهم حسبی بصورت تمثیلی آورده شده است . این بخش حاوی ۱۱ فصل بوده و هر فصلی از آن به یک نهاد خاص حسبی اشاره کرده است . نهادهایی چون امر به معروف و نهی از منکر خانواده، نظام قضایی، نظارتهای مختلف سه قوه، احزاب و تشکیلات سیاسی، رسانه های گروهی، نیروی انتظامی، شوراها، شهرداری ها، نظام صنفی و… برخی از این نهادها تحقق یافته اند ولی با مشکلات و عیوبی همراهند که برای رفع عیب از آنها پیشنهاداتی شده است و برخی از این نهادها جهت عهده دار شدن بعضی امور حسبی هنوز به مرحله اجرا نرسیده اند و موانعی بر سر راه آنها وجود دارد که مهمترین آنها شوراها و امر به معروف و نهی از منکر می باشند. در این بخش سعی بر آن بوده که ابتدا نهادهای حسبی مطرح شده و آنگاه موانع تشکیل آنها آورده شود. به هر حال بخش های اول و دوم جنبه اطلاع رسانی شان افزون است و اهمیت کار در بخش سوم نهفته است ، بخاطر آنکه دو بخش اول و دوم بعنوان مقدمه ای برای بخش سوم آورده شده اند. آشنایی با تعاریف و کلیات و مسایل تاریخی و دیدگاههای مختلف در مورد حسبه به خاطر آن بوده است که اولا اهمیت و خطیر بودن امور حسبی روشن شود، ثانیا ضمن بررسی سیر تاریخی حسبه، سابقه آن و توجه قدما و بزرگان اسلام به لزوم تشکیل نهادهای حسبی نشان داده شود، تا نتیجه گیری شود که امروزه نیز ضرورت دارد که امور حسبی تحقق بیابند و نهادهای مکفل آن نیز تشکیل شوند. در این نوشته خصوصا به اصول اجرا نشده قانون اساسی که در ارتباط زیاد با بحث حسبه است توجه شده و بر لزوم رفع موانع موجود بر سر راه تشکیل شوراها و نهاد ویژه امر به معروف نهی از منکر تاکید شده است . ضمن بررسی کلیات و تاریخچه و تطبیق آن با نهادهای حسبی امروزی، نقص هایی دیده شده است که به صورت پیشنهاد و راه حل در بخش سوم ارائه شده است و نیز الگوهایی عملی و مفید برای تحقق نظام حسبه مطرح شده است که امید است با تحقق این الگوها، امور حسبیه معطل نمانده و به مرحله اجرا و انجام برسد و بدین سان بسیاری از مشکلات جامعه اسلامی حل شود.