معنای امر به معروف و نهی از منکر
امر به معروف و نهی از منکر به چه معناست؟
لغویان ، معروف را به شناخته شده و منکر را به ناشناخته معنا کرده اند ، ولی در تعریف اصطلاحی امر به معروف و نهی از منکر در منابع اسلامی ، تعبیرهای گوناگونی آمده است که از مجموع این تعریف ها استفاده می شود که امر به معروف به معنای فرمان دادن به هر کاری است که عقل و شرع آن کار را خوب بداند و نهی از منکر به معنای نهی کردن و باز داشتن از هر کاری است که عقل یا شرع آن کار را بد بداند؛(۱) به عبارتی دیگر امر به معروف به معنای فرمان دادن به کارهای خوب و نهی از منکر به معنای بازداشتن از کارهای بد است. از آن جا که لازم نیست امر به معروف به صورت زبانی باشد، به هر اقدام و کوششی که به منظور اثر گذاردن در دیگری انجام می شود ، به گونه ای که او را به کار واجب واداشته یا از حرام باز دارد ، امر به معروف و نهی از منکر گفته می شود.(۲)
امر به معروف و نهی از منکر اصطلاحی در محدوده جامعه اسلامی است ؛ یعنی وظیفه ای است که مسلمانان و مؤمنان درباره ی یکدیگر ایفا می کنند .
بنابراین دعوت کفار به اسلام و ایمان و نهی آنان از کفر و شرک گرچه واجب است ، ولی از مصادیق امر به معروف و نهی از منکر شمرده نمی شود .
هم چنین امر به معروف و نهی از منکر در صورتی است که تارک معروف و مرتکب منکر بداند کاری را که انجام می دهد حرام است ؛ از این رو آگاهی دادن و شناساندن معروف و منکر به کسی که آنها را نمی شناسد – که در اصطلاح به آن ارشاد جاهل می گویند- از مصادیق امر به معروف و نهی از منکر شمرده نمی شود؛(۳) گرچه در مواردی مفهوم امر به معروف و نهی از منکر را توسعه داده اند ، به گونه ای که ارشاد جاهل را نیز شامل شده است.(۴)
نکته دیگری که باید بدان توجه کرد این که ارشاد جاهل نیز در بسیاری از موارد واجب است ، هرچند از مصادیق امر به معروف نباشد.(۵)
پی نوشت ها :
۱٫محمد بن یعقوب فیروز آبادی ، بصائر ذوی التمییز ، ج ۴ ، ص ۵۷ و ۱۲۰ ؛ حسن مصطفوی ؛ التحقیق فی کلمات القرآن ، ج ۱۲ ، ص ۳۹ ؛ علی مشکینی ، مصطلحات الفقه ، ص ۸۸ – ۸۹ و علامه حلی ، تذکره الفقها ، ج ۹ ، ص ۴۴۱ .
۲٫محمدتقی مصباح یزدی ، آذرخشی دیگر از آسمان کربلا ، ص ۱۸۰ .
۳٫محمد علی انصاری ، الموسوعه ، الفقیهه المسیره ، ج ۲ ، ص ۱۰۴ .
۴٫همان ، ص ۱۶۵ .
۵٫همان ؛ آقا ضیاء عراقی ، تعلیقه علی العروه الوثقی ، ص ۱۳ و سید محسن حکیم ، مستمسک العروه الوثقی ، ج ۲ ، ص ۱۹۹
