کارکرد و تاثیرات شگرف یک فریضه(ام الفرائض)

اگر فضیلت نماز، روزه، حج، زکات، خمس و یاری رساندن به دیگران در قرآن کریم در سوره‌های متعدد بیان شده است در کنار همه آنها از امر به معروف و نهی از منکر به عنوان ام‌الفرایض یاد شده است به طوری که اگر این فریضه فراموش شود سایر فرایض انجامش بی‌ثمر و بی‌نتیجه خواهد بود.
وقتی به روایات مراجعه می‌کنیم، میزان وسیع روایت‌های اهل بیت(ع) پیرامون آثار امر به معروف و نهی از منکر ، ما را به شگفتی وا می‌دارد گویی این فریضه نسبت به واجبات دیگر، ویژگی‌های منحصر به فردی دارد.حقیقت نیز همین است و این دو فریضه به دلیل نوع کارکرد و تاثیرات شگرفی که از خود بر جای می‌گذارند، از مقام ممتازی نسبت به دیگر فرایض بر خوردارند.فریضه امر به معروف و نهی از منکر در واقع راهکاری برای تضمین اجرای قوانین و فرایض است لذا پیامبر اکرم(ص) که قوانین و احکام جدیدی برای بشر آورد، در کنار آن موظف به امر به معروف و نهی از منکر شد و در برابر کسانی که در پی تخلف از این قوانین یا تحریف آن بر می‌آمدند، با ابزار امر و نهی ظاهر شد.همین‌طور ائمه معصومین(ع) تمام همت خود را صرف اجرای این دو کرده‌اند. بنا به تعبیر ائمه معصومین(ع) هدف اصلی از اجرای امر به معروف و نهی از منکر برپایی واجبات است که در سایه دعوت به اسلام با کمک برگرداندن حقوق از دست رفته و… ممکن می‌شود.
ترک امر به معروف و نهی از منکر رفته رفته انسان را نسبت به دستورات الهی سست و بی اعتقاد خواهد ساخت. انسانی که ببیند دیگران احکام الهی را زیر پا می گذارند و آزادانه محرمات الهی را مرتکب می شوند و هیچ کوششی در جهت جلوگیری از رفتار حرام آنها انجام نمی شود، کم کم نسبت به شیوع محرمات الهی در جامعه بی تفاوت خواهد شد.
لذا از پیامدهای منفی ترک امر به معروف و نهی از منکر، شریک شدن انسان ها در معاصی اهل گناه است، چرا که سکوت در مقابل گناهکار به منزله تأیید عمل اوست. وقتی شخص مجرم مشاهده کند دیگران در مقابل رفتار نادرست او عکس العمل نشان
نمی دهند در انجام محرمات الهی جرأت پیدا می کند. به طور کلی هر کس که با عده ای در رفتارشان موافق باشد و به اعمال آنها رضایت داشته باشد، اگر چه در عمل آنها را یاری نکند ولی از آنان محسوب می شود و رضایت قلبی او نسبت به فعل گناه، او را نزد خدا شریک جرم معصیت کاران قرار می دهد. بنابر این هر مسلمانی وظیفه دارد برای رهایی از شرکت در گناه اهل معصیت، در صورت مشاهده خلاف، اگر چه قدرت جلوگیری از منکر را نداشته باشد حداقل با زبان نهی از منکر و مخالفت و ناراحتی خود را ابراز کند، این وظیفه ای است که مخصوصاً در محیط زندگی انسان باید به آن توجه خاص شود تا اهل معصیت جرأت تکرار عمل خلاف را پیدا نکنند.
پیامبر اکرم(ص) در خصوص اهمیت این فریضه می فرمایند:
لا یَزالُ النّاسُ بِخَیرٍ ما أمَروا بِالمَعروفِ وَنَهَوا عَنِ المُنکَرِ وَتَعاوَنوا عَلَی البِرِّ وَ التَّقوی فَإذا لَم یَفعَلوا ذلِکَ نُزِعَت مِنهُمُ البَرَکاتُ، وَ سُلِّطَ بَعضُهُم عَلی بَعضٍ و َلَم یَکُن لَهُم ناصِرٌ فِی الأرضِ وَ لا فِی السَّماءِ؛تا زمانی که مردم امر به معروف و نهی از منکر نمایند و در کارهای نیک و تقوا به یاری یکدیگر بشتابند در خیر و سعادت خواهند بود، اما اگر چنین نکنند، برکت‏ها از آنان گرفته شود و گروهی بر گروه دیگر سلطه پیدا کنند و نه در زمین یاوری دارند و نه در آسمان.تهذیب الاحکام، ج۶، ص۱۸۱، ح۲۲
امام باقر (ع) نیز می فرمایند:
أوحَی اللّه‏ُ تَعالی إلی شُعَیبٍ النَّبِیِّ إِنّی مُعَذِّبٌ مِن قَومِکَ مِائَهَ أَلفٍ: أَربَعینَ أَلفا مِن شِرارِهِم وَسِتّینَ أَلفا مِن خیارِهِم فَقالَ: یارَبِّ هؤُلاءِ الشرارُ فَما بالُ الخیارِ؟! فَأَوحَی اللّه‏ُ عَزَّوَجَلَّ إِلَیهِ: داهَنُوا أَهلَ المَعاصی فَلَم یَغضِبُوا لِغَضَبی؛خدای تعالی به شعیب پیامبر وحی فرمود که: من صد هزار نفر از قوم تو را عذاب خواهم کرد: چهل هزار نفر بدکار را، شصت هزار نفر از نیکانشان را. شعیب عرض کرد: پروردگارا! بدکاران سزاوارند اما نیکان چرا؟ خدای عزوجل به او وحی فرمود که: آنان با گنهکاران راه آمدند و به خاطر خشم من به خشم نیامدند.کافی، ج۵، ص۵۶، ح

.
وقتی به روایات مراجعه می‌کنیم، میزان وسیع روایت‌های اهل بیت(ع) پیرامون آثار امر به معروف و نهی از منکر ، ما را به شگفتی وا می‌دارد گویی این فریضه نسبت به واجبات دیگر، ویژگی‌های منحصر به فردی دارد.حقیقت نیز همین است و این دو فریضه به دلیل نوع کارکرد و تاثیرات شگرفی که از خود بر جای می‌گذارند، از مقام ممتازی نسبت به دیگر فرایض بر خوردارند.فریضه امر به معروف و نهی از منکر در واقع راهکاری برای تضمین اجرای قوانین و فرایض است لذا پیامبر اکرم(ص) که قوانین و احکام جدیدی برای بشر آورد، در کنار آن موظف به امر به معروف و نهی از منکر شد و در برابر کسانی که در پی تخلف از این قوانین یا تحریف آن بر می‌آمدند، با ابزار امر و نهی ظاهر شد.همین‌طور ائمه معصومین(ع) تمام همت خود را صرف اجرای این دو کرده‌اند. بنا به تعبیر ائمه معصومین(ع) هدف اصلی از اجرای امر به معروف و نهی از منکر برپایی واجبات است که در سایه دعوت به اسلام با کمک برگرداندن حقوق از دست رفته و… ممکن می‌شود.
ترک امر به معروف و نهی از منکر رفته رفته انسان را نسبت به دستورات الهی سست و بی اعتقاد خواهد ساخت. انسانی که ببیند دیگران احکام الهی را زیر پا می گذارند و آزادانه محرمات الهی را مرتکب می شوند و هیچ کوششی در جهت جلوگیری از رفتار حرام آنها انجام نمی شود، کم کم نسبت به شیوع محرمات الهی در جامعه بی تفاوت خواهد شد.
لذا از پیامدهای منفی ترک امر به معروف و نهی از منکر، شریک شدن انسان ها در معاصی اهل گناه است، چرا که سکوت در مقابل گناهکار به منزله تأیید عمل اوست. وقتی شخص مجرم مشاهده کند دیگران در مقابل رفتار نادرست او عکس العمل نشان
نمی دهند در انجام محرمات الهی جرأت پیدا می کند. به طور کلی هر کس که با عده ای در رفتارشان موافق باشد و به اعمال آنها رضایت داشته باشد، اگر چه در عمل آنها را یاری نکند ولی از آنان محسوب می شود و رضایت قلبی او نسبت به فعل گناه، او را نزد خدا شریک جرم معصیت کاران قرار می دهد. بنابر این هر مسلمانی وظیفه دارد برای رهایی از شرکت در گناه اهل معصیت، در صورت مشاهده خلاف، اگر چه قدرت جلوگیری از منکر را نداشته باشد حداقل با زبان نهی از منکر و مخالفت و ناراحتی خود را ابراز کند، این وظیفه ای است که مخصوصاً در محیط زندگی انسان باید به آن توجه خاص شود تا اهل معصیت جرأت تکرار عمل خلاف را پیدا نکنند.
پیامبر اکرم(ص) در خصوص اهمیت این فریضه می فرمایند:
لا یَزالُ النّاسُ بِخَیرٍ ما أمَروا بِالمَعروفِ وَنَهَوا عَنِ المُنکَرِ وَتَعاوَنوا عَلَی البِرِّ وَ التَّقوی فَإذا لَم یَفعَلوا ذلِکَ نُزِعَت مِنهُمُ البَرَکاتُ، وَ سُلِّطَ بَعضُهُم عَلی بَعضٍ و َلَم یَکُن لَهُم ناصِرٌ فِی الأرضِ وَ لا فِی السَّماءِ؛تا زمانی که مردم امر به معروف و نهی از منکر نمایند و در کارهای نیک و تقوا به یاری یکدیگر بشتابند در خیر و سعادت خواهند بود، اما اگر چنین نکنند، برکت‏ها از آنان گرفته شود و گروهی بر گروه دیگر سلطه پیدا کنند و نه در زمین یاوری دارند و نه در آسمان.تهذیب الاحکام، ج۶، ص۱۸۱، ح۲۲
امام باقر (ع) نیز می فرمایند:
أوحَی اللّه‏ُ تَعالی إلی شُعَیبٍ النَّبِیِّ إِنّی مُعَذِّبٌ مِن قَومِکَ مِائَهَ أَلفٍ: أَربَعینَ أَلفا مِن شِرارِهِم وَسِتّینَ أَلفا مِن خیارِهِم فَقالَ: یارَبِّ هؤُلاءِ الشرارُ فَما بالُ الخیارِ؟! فَأَوحَی اللّه‏ُ عَزَّوَجَلَّ إِلَیهِ: داهَنُوا أَهلَ المَعاصی فَلَم یَغضِبُوا لِغَضَبی؛خدای تعالی به شعیب پیامبر وحی فرمود که: من صد هزار نفر از قوم تو را عذاب خواهم کرد: چهل هزار نفر بدکار را، شصت هزار نفر از نیکانشان را. شعیب عرض کرد: پروردگارا! بدکاران سزاوارند اما نیکان چرا؟ خدای عزوجل به او وحی فرمود که: آنان با گنهکاران راه آمدند و به خاطر خشم من به خشم نیامدند.کافی، ج۵، ص۵۶، ح

————————————

نویسنده: حمید حسین زاده

منبع: رسالت۲مهر۱۳۹۱