فوائد و آثار امر به معروف و نهی از منکر

۱- معنای امر به معروف و نهی از منکر از نظر لغت و کاربرد اصطلاحی آن در قرآن: معروف به هر چیز شناخته شده که مطابق با فطرت و سرشت سلیم انسان باشد گفته می شود و منکر به هر چیزی که ناسازگار و نامانوس با این سرشت باشد. در قرآن معروف به معانی احسان، صمیمیت، نیکوکاری و… آمده است مثل: خیر کثیر من نحو ئهم الماتن امر به بصدقه او معروف او اصلاح و منکر در قرآن به معنای زشتی و بدی و ناپسند … آمده است مانند کانوا لا یتناهون عن المنکر فلاوه لبئس ما کانو یضلون

ریشه های فطری و عقلی و بطور کلی عقلی بودن امر به معروف و نهی از منکر:

باتوجه به تشخیص عقل که با لذات می تواند حسن و قبح اشیاء را درک نماید و میل به کمال جویی که به واسطه آن تمام سعی و کوشش انسان بر این خواهد بود که خود را به مدارج عالی برساند و واکنش طبیعی که فرد در برابر بدی از خود نشان می دهد. می توان فطری بودن و عقلانی بودن امر به معروف و نهی از منکر را ثابت کرد اگر چه جمعی از دانشمندان معتقدند که وجوب این فریضه با دلیل عقلی ثابت شده اما ادله کتاب و سنت به این امر مشروعیت بخشیده و به عنوان یک فریضه واجب برای مسلمانان نمود پیدا کرده است و شارع مقدس در این باب انگیزه فرموده و دلیل عقلی بودن آن استناد و به روش حضرت ابراهیم علیه السلام در زمان خروج از غار برای شناخت منبع قدرت لا متناهی است .

اهمیت امر به معروف و نهی از منکر:

در قرآن امر به این شده است که باید از شما امتی تشکیل گردد تا مردم را به سوی کارهای نیک فراخوانید و از زشتیها باز دارند. در این صورت چنین امتی رستگار و پیروز است. آیه شریفه اصلاح محیط و جامعه برای رشد و ترقی انسان در نزد خدا، مهم جلوه می دهد و اشاره می نماید که این سازندگی تنها در سایه وی وجود پیامبران تحقق پیدا نمی کند چرا که باید انسانها در ادامه حرکت انبیاء خود نیز کوشا بوده و در جهت اصلاح خود و دیگران فعال باشند. در حدیث از امام باقر علیه السلام آمده است : امر به معروف ونهی از منکر فریضه بزرگی است که بوسیله آن سایر فرائض اقامه می شوند و حضرت رسول فرموده اند که : من امر باالمعروف و نهی عن المنکر فهو خلیفه ا… فی ارضه و خلیفه رسول ا… و خلیفه کتابه …

کفائی بودن و عینی بودن وجوب امر به معروف و نهی از منکر :

دقت در آیه ۱۰ سوره آل عمران این مطلب را می رساند که اگر بعضی قیام به این فریضه کردند، از دیگران ساقط می شود. در تحریر الوسیله حضرت امام نیر اینطور آمده که این فریضه واجب کفائی است و اگر به قدر کفایت به انجام آن اقدام نمایند از دیگران ساقط می گردد. اما در مرحله فردی این وجوب تمام افراد را ملزم می نماید که در جهت اصلاح خویش و افراد نزدیک به خود ساعی باشند مثل پدر و مادر در برابر فرزندان و حکومت در برابر افراد تحت سیطره خویش و …

شرایط وجوب امر به معروف و نهی از منکر :

با نگاه به مطالب ذکر شده قبل، ضرورت و شرط وجوب امر به معروف و نهی از منکر همان دیدن فساد است. اما در دیدگاه فقها شرایطی برای این امر ضروری دانسته شده که در کتاب شریف لمعه به این صورت به رشته تحریر در آمده است : امر به معروف و نهی از منکر وقتی واجب می شود که معروف و منکر شناخته شده باشند و فاعل منکرو تارک معروف برکار خود اصرار ورزند و آمر به معروف از ضرر مصون باشد و …

مراتب امر به معروف و نهی از منکر:

این فریضه در سه عنصر دست، دل، زبان خلاصه شده و اقامه این فریضه با یکی از این سه حالت ممکن می گردد این در حالی است که گاهی نیز بنا به ضرورت هر سه در اجرای امر به معروف و نهی از منکر ضروری است.

شرایط آمران به معروف و ناهیان از منکر:

شناخت معروف و منکر از اصلی ترین ویژگیهای این اشخاص می باشد و تا کسی معروف و منکر را نشناخته است وجوبش گردن گیر او نخواهد بود. نرم خویی – ملایمت – قصد قربت و ایجاد ارتباط صمیمی بین خود و خطا کار نیز از شروط لازم برای امر به معروف و نهی از منکر است. برای اینکه حسن نیت امر به معروف برای عامل به منکر کاملا مشخص شود در قرآن میبینیم که حضرت ابراهیم لفظ یا ابت را برای هدایت پدرش بکار می برد…

اثرات محل و ترک امر به معروف و نهی از منکر :

ترک این فریضه موجبات لعن و دوری از رحمت خدا را فراهم می آورد و عنوان نفاق را برای تارک معروف محقق می نماید و وعده خلود در جهنم را برای تارکین این فریضه مقدس حتمی می سازد حضرت رسول صلوات ا… فرمودند که اگر بین شما امر به معروف و نهی از منکر ترک شود، ستمکارانتان بر شما مسلط گشته چنانچه نه بر پیرانتان احترام می گزارند و نه به خردسالانتان رحم می نمایند… .

————————————

منبع: سایت ستاد احیاء خراسان رضوی