صفات آمر و ناهی

۱٫ هماهنگی حرف و عمل
مردم بیش از حرف، به عمل انسان آمر و ناهی می نگرند و از رفتار او بیش از سخنش تأثیر می پذیرند؛ چنانکه گفته اند:
دو صد گفته چون نیم کردار نیست
امام صادق(علیه السّلام) می فرمایند: «با عمل خودتان مردم را به راه حق دعوت کنید».۱
امام علی(علیه السّلام) نیز می فرمایند: «لعنت خدا بر کسانی که امر به معروف می کنند، ولی خودشان آن معروف را انجام نمی دهند، و از منکر نهی می کنند، ولی خودشان آن را انجام می دهند».۲
نفس خود ناکرده تسخیر ای فلان! چون کنی تسخیر نفس دیگران؟

نفس را اول برو در بند کن              پس برو آهنگ وعظ و پند کن

۲٫ برخورد شایسته و چهره باز
داشتن چهره گشاده و جذّاب، عامل جذب دیگران است. از این رو، برخورداری از ملایمت و برخورد نرم و پرهیز از اخمو بودن، می تواند در موفقیت شخص آمر به معروف مؤثر باشد. در حدیثی از امام حسین(علیه السّلام) آمده است: «کسی که امر به معروف می کند، باید….با مردم مهربان و رفیق باشد و تا ضرورت پیش نیاید، خشونت نکند. او باید با لطافت و محبت مردم را به کار خیر دعوت کند».۳

۳٫ خیرخواه بودن
در حدیثی از امام حسین(علیه السّلام) آمده است: «کسی که امر به معروف می کند، باید….خیرخواه مردم و انگیزه اش سوز درونی و غیرت دینی باشد».۴

۴٫ اخلاص
اگر آمر انتقاد می کند، نباید بر اساس سلیقه شخصی، حزب سیاسی ، عقده درونی و کینه و انتقام باشد. اگر کار، مخلصانه انجام پذیرد، ‌خداوند در تأثیرگذاری بهتر آن یاری رسان او خواهد بود.

۵٫ شکیبایی
کسی که امر به معروف و نهی از منکر می کند، در برابر تمایلات مردم ایستاده است و به یقین از طرف بعضی مردم مورد نامهربانی قرار خواهد گرفت. او اگر صبر نداشته باشد، با یکی دو برخورد تند دست از انجام وظیفه برخواهد داشت. قرآن در نشانه بندگان خوب خداوند می فرماید: «آنان کسانی هستند که هرگاه با افراد ناآگاه برخورد کنند، با سلام  (و مسالمت) از کنار آنها گذر می کنند».۵

۶٫ بزرگواری
مردی نصرانی با جسارت به امام باقر(علیه السّلام) گفت: تو بقر هستی؟ امام فرمود : «من باقر (شکافنده علم) هستم». نصرانی گفت: تو پسر آشپز هستی ؟ امام فرمود: «این حرفه او بود.» نصرانی گفت: تو پسر کنیز سیاه بدزبان می باشی؟ (در حالی که مادر امام باقر(علیه السّلام) زنی بافضیلت و دختر امام حسن مجتبی(علیه السّلام) بود.) امام فرمود: «اگر راست می گویی، خدا او را بیامرزد و اگر دروغ می گویی، خدا از تو درگذرت.» مرد نصرانی که این بزرگواری و شکیبایی را از امام باقر(علیه السّلام) دید، به شگفت آمد و مسلمان شد.۶

۷٫ ملاحظه زمینه های مناسب
زمانی که مرحوم ملا محمد تقی مجلسی به شهرت نرسیده بود، یکی از ارادتمندان او به نزدش شکایت آورد که از آزار همسایه به تنگ آمده ام. شب ها دوستان نااهل خود را جمع می کند و تا صبح به شراب‌خواری و لهو و لعب مشغولند و آسایش ما را از بین برده اند. ایشان فرمودند: امشب آنها را میهمان کن و من هم می آیم، شاید خدای تعالی او را هدایت کند.» او همسایه اش را که رئیس اشرار بود، به همراه دوستانش دعوت کرد و ملا محمد تقی مجلسی هم زودتر به منزل او رفت و در گوشه ای نشست.
وقتی رئیس اوباش و دوستانش وارد شدند و چشمشان به آن عالم دینی افتاد، ناراحت شدند؛ زیرا با وجود او، عیش آنها به هم می خورد، ولی در هر صورت نشستند. رئیس آنها به ملامحمد تقی گفت: چه شد که تو هم به جرگه ما وارد شدی؟ در پاسخ گفت: فعلاً که چنین پیش آمده است. او سپس برای آنکه ملا محمدتقی را از مجلس بیرون کند و آزاد شوند، سر سخن را بازکرد و گفت: راهی که شما در پیش گرفته اید بهتر است یا شیوه ای که ما داریم؟ پاسخ داد: ‌باید آثار و خواص کار خود را بیان کنیم تا معلوم گردد کدام بهتر است.
رئیس اوباش گفت: این حرف منصفانه است و ادامه داد: یکی از اوصاف ما این است که اگر نمک کسی را خوردیم، نمکدان نمی‌شکنیم. ملا محمدتقی فرمود: این طور نیست و قبول ندارم که شما این گونه باشید. او پاسخ داد: انکار شما بی‌مورد است؛ زیرا این از امور مسلّم ما جوانمردان است. ملا محمد تقی فرمود: اگر چنین است می پرسم آیا شما هرگز نمک خدا را خورده ای؟ او سر به زیر انداخت و پس از اندکی، از مجلس برخاست و رفت و همراهان او هم رفتند. صاحب منزل گفت : بدتر شد، قهر کردند و رفتند.
ملامحمد تقی فرمود: تا ببینیم چه می شود! صبح روز بعد رئیس اوباش به در منزل ملا محمد تقی آمد و با شرمساری تمام عرض کرد: سخن دیشب شما سخت در دل من اثر کرد و خواب را از چشمم ربود. ۷

چه خوش صید دلم کردی بنازم چشم مستت را                که کس آهوی وحشی را از این خوش تر نمی گیرد

۸٫ انتقاد از کار، نه از شخص
اگر خلافکار احساس کند شخصیت دارد و محبوب است و تنها نقطه ضعف او کار خلافش است، به راحتی آن را ترک می‌کند. در روایات می‌خوانیم: «چه‌بسا خداوند افرادی را دوست دارد؛ اگر چه از عمل آنها ناخشنود است».۸
شخصی از امام کاظم(علیه السّلام) پرسید: یکی از یاران شما شراب خورده است. آیا از او دوری جویم؟ امام فرمود: «از کارش دوری جویید، نه از خودش».۹

۹٫ توجه به خصوصیات اخلاقی هر فرد
در حدیثی از امام حسین(علیه السّلام) آمده است: «کسی که امر به معروف می‌کند، … باید بداند که هر کس خلق و خویی دارد و با هر کس باید طور خاصی سخن گفت».۱۰

۱۰٫ گفتار نیک
در حدیثی از امام حسین(علیه السّلام) آمده است: «کسی که امر به معروف می کند، باید…گفتارش نیکو باشد».۱۱

پى نوشت ها :
۱٫ وسائل الشیعه، ج۱۱، ص۱۹۴٫
۲٫ نهج البلاغه، خطبه۱۲۹٫
۳٫ بحارالانوار، ج۹۷، ص۸۳٫
۴٫ همان.
۵٫ فرقان: ۶۳٫
۶٫ قطره زلال امر به معروف و نهی از منکر، ص ۶۶٫
۷٫ همان، ص ۷۸٫
۸٫ بحارالانوار، ج۳۶،ص۲۳۳٫
۹٫ همان، ج۲۷،ص۱۳۷٫
۱۰٫ همان، ج۹۷،ص۸۳٫
۱۱٫ همان.

منبع : http://noorportal.net