شناخت امر به معروف امر به معروف و نهی از منکر
|
تعریف معروف و منکر[۳]
در احکام دین، به تمام واجبات و مستحبات معروف و به تمام محرمات و مکروهات منکر گفته میشود بنابراین واداشتن افراد جامعه به انجام کارهای واجب و مستحب امر به معروف و بازداشتن آنها از کارهای حرام و مکروه نهی از منکر است.
امر به معروف و نهى از منکر, واجب کفایی است که اگر افرادى – به قدر کفایت – به انجام آن اقدام کنند, از دیگران ساقط مى شود. و اگر همهء افراد آن را ترک کرده باشند, چنانچه شرایط آن موجود باشد, همهء آنها ترک واجب کرده اند.
شرایط امر به معروف و نهی از منکر[۴]
امر به معروف و نهی از منکر با وجود برخی شرایط واجب میباشد و در صورت نبود آن شرایط تکلیف ساقط میشود و آنها عبارتند از:
- کسی که امر یا نهی میکند، بداند آنچه را که دیگری انجام میدهد حرام است و آنچه را ترک کرده، واجب است، پس هرکس نمیداند این عمل که او انجام میدهد حرام است یا نه جلوگیری واجب نیست.
- احتمال بدهد امر یا نهی او تاثیر دارد، بنابراین اگر میداند تاثیر ندارد امر و نهی واجب نیست.
- شخص گناهکار اصرار بر ادامه کار خود داشته باشد، پس اگر معلوم شود، یا گمان کند، یا احتمال صحیح بدهد گناهکاری بنای ترک عمل را دارد و دوباره تکرار نمیکند، یا موفق به تکرار نمیشود، امر و نهی واجب نیست.
- امر ونهی، سبب ضرر جانی یا آبرویی یا ضرر مالی قابل توجه، به خودش یا نزدیکان و همراهان، یا سایر مومنان نباشد.
مراتب امر به معروف و نهی از منکر[۵]
برای امر به معروف و نهی از منکر، مراتبی است که اگر با عمل به مرتبه پایینتر، مقصود حاصل شود؛ عمل به مرتبهٔ بعدی جایز نیست و آن مراتب چنین است:
- با معصیت کار طوری عمل شود که بفهمد به سبب انجام آن گناه با او اینگونه عمل میشود مثل اینکه از او روبرگرداند یا با چهره عبوس با او برخورد کند، یا با او رفت و آمد نکند.
- امر و نهی با زبان؛ یعنی به کسی که واجبی را ترک کرده دستور دهد که واجب را به جا آورد و به گناهکار دستور دهد که گناه را ترک کند.
- استفاده از زور، برای جلوگیری از منکر و برپایی واجب؛ یعنی زدن گناهکار (بنابر فتوای آیت الله خامنهای مواردی که امر به معروف و نهی از منکر متوقف بر چیزی بیشتر از امر و نهی زبانی باشد، اگر در سرزمینی باشد که دارای نظام و حکومت اسلامی است و به این فریضه اسلامی اهمیت داده میشود، احتیاج به اذن حاکم و مسئولین ذیربط و پلیس محلی و دادگاههای صالح دارد)[۶]
احکام امر به معروف و نهی از منکر[۷]
- فراگیری شرایط امر به معروف و نهی از منکر و موارد آن واجب است، تا انسان در امر و نهی مرتکب خلاف نشود.
- اگر بداند یا احتمال دهد که امر ونهیاش با تکرار موثر است، واجب است تکرار کند.
- اگر بداند یا احتمال دهد، که نهی او در حضور جمع موثر است نه تنهایی، اگر انجام دهنده، آن عمل را بطور آشکار انجام میدهد جایز بلکه واجب است او را در جمع نهی کند و اگر چنین نیست بنا بر احتیاط واجب جایز نیست.
آداب امر به معروف و نهی از منکر[۸]
- مانند طبیبی دلسوز و پدری مهربان باشد.
- قصد خود را خالص کند و تنها برای رضای خدا اقدام کند و عمل خود را از هرگونه برتری جویی پاک گرداند.
- خود را پاک و منزه نداند، چه بسا همان که اکنون از او خطایی سرزده است، دارای صفات پسندیدهای باشد که مورد محبت الهی است، هرچند این عمل او هماکنون ناپسند و مورد غضب الهی باشد.
امر به معروف و نهی از منکر در قرآن
و لتکن منکم امه یدعون الی الخیر و یأمرون بالمعروف و ینهون عن المنکر و اولئک هم المفلحون؛ و باید از میان شما گروهی مردم را به نیکی دعوت کنند و به کار شایسته وا دارند و از زشتی باز دارند و آنان همان رستگارانند.(سوره مبارکه آل عمران آیه۱۰۴)
کنتم خیر امه اخرجت للناس تأمرون بالمعروف و تنهون عن المنکر و تؤمنون باللَّه؛
شما بهترین امتی هستید که برای مردم پایدار شدهاید به کار پسندیده فرمان میدهید و از کار ناپسند باز میدارید و به خدا ایمان دارید.(سوره مبارکه آل عمران آیه ۱۱۰)
والمؤمنون و المؤمنات بعضهم اولیاء بعض یأمرون بالمعروف و ینهون عن المنکر؛ و مردان و زنان با ایمان، دوستان یکدیگرند که به کارهای پسندیده وا میدارند و از کارهای ناپسند باز میدارند. (سوره مبارکه توبه آیه ۷۱)
امر به معروف و نهی از منکر در سخنان اهل بیت
- علی پسر ابوطالب: پایندگی شریعت به امر به معروف و نهی از منکر و برپاداشتن حدود است.[۹]
- علی پسر ابوطالب: نفرین خدا بر کسانی که به خوبی فرمان میدهند و خود آن را فرو میگذارند و بر کسانی که از زشتی باز میدارند و خود مرتکب آن میشوند.[۱۰]
- علی پسر ابوطالب: کسی که در برابر منکر با دل و دست و زبان خویش اعتراض نکند، او مردهای است در میان زندگان.[۱۱]
امر به معروف و نهی از منکر در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
در اصل هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به این جهت توجه ویژه و تاکید و تصریح گشته است. «در جمهوری اسلامی ایران دعوت به خیر، امر به معروف و نهی از منکر، وظیفه ای است همگانی و متفاوت بر عهده مردم نسبت به یکدیگر، دولت نسبت به مردم و مردم نسبت به دولت، شرائط و حدود و کیفیت آن را قانون تعیین می کند». (والمومنون بعضهم اولیاء بعض یامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر).[۱۲] با توجه به اصل هفتم از قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، لازم است که نظام اسلامی باید وزارتخانه، سازمان، مرکز وگروهی را با هر نام مناسب تشکیل دهد که وظیفه این گروه، همان اجرای صحیح قانون زندگی ساز امر به معروف و نهی از منکر باشد که خود پشتوانه ای محکم برای قدرتمندی نظام و برای حفظ مصالح آحاد مردم و جامعه انسانی اسلامی است. خدای متعال، پس از آن که دستور می فرماید بر این که برادری واتحاد در پرتو توحید را مستحکم سازید و همواره از تفرق و پراکندگی دوری جوئید وبا این که قبلا متفرق و دشمنان یکدیگر بودید، امروز با نعمت اسلام قدر نعمت اخوت را بدانید[۱۳] می افزاید: (ولتکن منکم امه یدعون الی الخیر و یامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر واولئک هم المفلحون). «و باید از میان شما گروهی و امتی باشند که به خیر و نیکی دعوت نمایند، وامر به معروف و نهی از منکر کنند و اینان همان رستگارانند».[۱۴]
امر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه رهبر جمهوری اسلامی ایران
آیتالله سید علی خامنهای در این مورد تصریح میکند:
البته این هیچ مجوّز آن نیست که کسانی به بهانه اینکه اطمینانشان سلب شده، قانونشکنی کنند. قانونشکنی جرم است. تخلّف از قانون و خروج از مدار قانونی برای مقابله با هر چیزی که به نظر انسان منکر میآید – بدون اجازه حکومت – خودش یک جرم است؛ مگر نهی از منکر زبانى، که بارها گفتیم نهى از منکر زبانى جایز و واجب و وظیفه همه است و در هیچ شرایطى هم ساقط نمىشود؛ اما آنجایى که نوبت اجرا و عمل برسد، همه باید طبق قوانین عمل کنند. هیچ چیزى مجوّز این نیست که بگویند چون نیروى انتظامى و قوّه قضایّیه عمل نکردند، خودمان وارد میدان شدیم؛ نخیر، آن روزى که لازم باشد مردم براى حادثهاى خودشان وارد عمل شوند، رهبرى صریحاً به آنها خواهد گفت. [۱۵]
پینوشت:
- ↑ فقه و زندگی۱۱، امر به معروف و نهی از منکر، آیه الله اعظم یوسف صانعی، صفحه ۱۴
- ↑ همان، صفحه ۱۵
- ↑ محمد حسین فلاحزاده. آموزش فقه. چاپ بیست و سوم. قم: انتشارات الهادی، تابستان ۸۴. صفحه ۲۸۱.ISBN 964-400-157-5
- ↑ همان، صفحه ۲۸۱ و ۲۸۲
- ↑ همان، صفحه ۲۸۲
- ↑ آیتالله سید علی خامنهای. رساله اجوبه الاستفتائات. چاپ اول. شرکت چاپ و نشر بینالملل، ۱۳۸۳. صفحه ۲۳۲. ISBN 964-7126-18-2.[۱]
- ↑ محمد حسین فلاحزاده. آموزش فقه، صفحه ۲۸۲ و ۲۸۳ و ۲۸۴
- ↑ همان، صفحه ۲۸۴
- ↑ محمد محمدی ریشهری. منتخب میزان الحکمه. ترجمهٔ حمید رضا شیخی. تلخیص سید حمید حسینی. چاپ دوم. سازمان چاپ و نشر دارالحدیث، ۱۳۸۴. حدیث شماره ۴۱۹۸. ISBN 964-7489-82-X.
- ↑ همان، حدیث شماره ۴۲۱۴
- ↑ همان، حدیث شماره ۴۲۱۷
- ↑ سوره توبه، آیه ۷۱ «مومنان، دوستدار یکدیگرند، اممر به معروف می کنند و نهی از منکر می نمایند».
- ↑ به آیات قبل از آیه ۱۰۴ سوره آل عمران مراجعه شود.
- ↑ آل عمران، ۱۰۴
↑ بیانات آیتالله خامنهای در مراسم تنفیذ حکم رییسجمهوری وقت، ۱۱ مرداد ۱۳۸۰
————————————-
منبع: ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد