راه شناخت بهترین دوست (کنکاشی در امر به معروف و نهی از منکر)

امام صادق(علیه‌السلام) می‌فـرمـایـد: بـهترین دوست من کسی است که عیبهای مرا به من هدیه کند.۱

شما از این حدیث چی برداشت می‌کنید؟

من که هرچی فکر می‌کنم بیشتر استفاده می‌کنم واقعا جالبه

این یک جمله سرشار از ویتامینهای گروه امر به معروف و نهی از منکره

اون دوستی که به من تذکر میده (امر به معروف و نهی از منکر) علاوه بر این که حُسن نیّتش رو با من ثابت می‌کنه (دوست خوب)، باعث میشه که من هم آدم خوبی بشم؛ و من که خوب شدم اون یه دوست خوب داره. و من و اون باهم یه جامعه خوب رو تشکیل میدیم (اصلاح جامعه)

پس ببینید امر به معروف و … چقدر فایده داره

حالا ازتون میخوام متن زیر رو بخونید:

شخصی به رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) عرض کرد: ما به معروف امر نمی‌کنیم تا همه مـعـروفها را بـه جا آوریم و نهی از منکر نمی‌کنیم تا از همه بـاز ایستیم، حضرت در پاسخ فرمود: به معروف امر کنید اگرچه همه را بـه جـا نمی‌آورید و از منکر نهی کنید گرچه همه را ترک نمی‌کنید

بـه راسـتی اگر ما خود را نسبت به اعمال دیگران مسئول بدانیم و بـاور کـنیم که در قیامت ما را به علت سکوت در مقابل اعمال زشت دیـگران مواخذه و مجازات خواهند کرد، آیا باز هم از کنار آن چه کـه در پـیرامون ما اتفاق می‌افتد بی اعتنا خواهیم گذشت؟ وظیفه امـر به معروف و نهی از منکر بر دوش یک عده و گروه خاصی نیست و دیـگـران هـم دارای مسئولیت هستند; یعنی در عین حالی که هـمه مردم در برابر امر به معروف و نهی از منکر مسئولند، لازم اسـت گروه خاصی برای انجام این وظیفه ظریف و مهم اجتماعی تشکیل شـود. و ایـن درسـت مثل این است که بگوییم همه مردم ایران باید حـس وطـن دوسـتـی و دفاع از مرز و بوم کشور و مبارزه با دشمن و تـوطـئـه‌های او را داشته باشند، اما در عین حال لازم است برای مـقـابـله با دشمن و توطئه‌های او گروهی از مردم به صورت نیروی نـظامی تشکیل شوند و آموزش ببینند و تمرین کنند و همیشه آمادگی لازم را داشته باشند.

معنای معروف و منکر
کلمه معروف در لغت از ماده «عرف» به معنای شناخته شده و نیک، و مـنـکر از ماده «انکار» و «نکر» به معنای ناشناخته، زشت و پلید است. و در اصطلاح، معروف نـام هـر کـاری اسـت که عقل یا شرع آن را تحسین کند و منکر نام کاری است که شرع و عقل آن را ناپسند بشمارند.

بـه «معروف»، از آن جهت معروف گفته شده که فطرت پاک آدمی با آن آشنا و مانوس است و آن را می‌پذیرد. و (منکر) چون با فطرت آدمی بـیـگـانـه، ناآشنا و نامانوس است، (منکر) و (ناشناخته) نامیده شده است.۲

اسـتـاد شهید مطهری، معروف و منکر را این گونه تعریف کرده است: کـلـمـه مـعروف، شامل همه هدف‌های مثبت اسلامی و کلمه منکر شامل همه هدف‌های منفی غیر اسلامی می‌گردد.

امام خمینی می‌فرماید: آن چه عقلا یا شرعا واجب است، امر به مـعـروف آن، واجب است و آن چه که عقلا زشت است و شرعا حرام، نهی از آن، واجـب است و آن چه مستحب است، امر به آن مستحب است و آن چه مکروه است، نهی از آن مکروه می‌باشد.۳

آیا اگر کسی معروف و منکر را نشناسد این فریضه از عهده‌اش ساقط اسـت؟
هـیـچ فـقیهی روا نمی‌دارد که مکلف ناآشنا به نماز را به دلـیل ناآشنایی، از نماز خواندن معاف دارد; بلکه با جدیت از او می‌خـواهد تا احکامی را که مربوط به نماز است بیاموزد. امر به مـعـروف و نـهـی از مـنکر نیز کم‌تر از نماز نیست، بلکه بیشتر عـبـادات بـه این فریضه وابسته‌اند. حاصل آن که از این شرط نمی‌تـوان و نـبـاید گریزگاهی برای ترک امر به معروف و نهی از منکر سـاخت. لذا امام خمینی(ره) در این باره می‌فرماید: آموختن شرایط امـر بـه معروف و نهی از منکر و موارد وجوب و عدم آن واجب است.

تلفیق قول و عمل در امر و نهی
زمـانی که شخص در حال صحبت کردن است و با زبان، امر به معروف و نهی از منکر می‌کند، عمل او نیز باید به نحوی باشد که آن گفتار را تـایـیـد کـند. در همین زمینه امام صادق(علیه‌السلام) می‌فرماید: “ان الـعالم اذا یعمل بعلمه زلت موعظته عن القلوب کما یزل المطر عن الـصـفـا ۴; عـالـمی که به آگاهی و علمش عمل نکند، موعظه‌اش از قـلـوب شـنوندگان خیلی زود بیرون می‌رود; همان طور که باران بر روی سنگ صاف باقی نمی‌ماند.

امام خمینی(ره) در این باره می‌فرماید: آموختن شرایط امـر بـه معروف و نهی از منکر و موارد وجوب و عدم آن واجب است.

امـام عـلـی(علیه‌السلام) در نهج البلاغه بیان شیوایی دارند که باید آن را سـرلوحه کارهایمان قرار دهیم. حضرت می‌فرماید: کسی که می‌خواهد خـود را پـیـشوای مردم معرفی کند، باید قبل از این که به تعلیم دیـگـران بـپردازد، خود را تعلیم دهد. چنین فردی قبل از این که بـا زبـان، مـردم را تـعـلـیـم دهد باید با اخلاق و روش آنان،به هـدایـتـشان بپردازد. کسی که خود را تعلیم دهد و تربیت کند، از نظر احترام از آموزگار و تربیت کننده مردم سزاوارتر است.۵

در جای دیگر امام علی(علیه‌السلام) می‌فرماید: بی ارزش‌ترین علم‌ها دانشی اسـت کـه زبـانی باشد و محترم‌ترین علمها علمی است که آثار آن در اعضای بدن آشکار گردد.۶

و نـیـز در یـکـی از مواعظ خود خطاب به مردم می‌فرماید: نهی از مـنـکر کنید و خودتان هم نهی را بپذیرید، زیرا شما دستور دارید کـه اول خودتان مناهی را ترک کنید و بعد نهی از منکر نمایید.۷

چگونگی امر به معروف و نهی از منکر
ایـن دو وظـیفه (امر به معروف و نهی از منکر)، نخست به گونه‌ای مـسـالـمـت آمـیـز و برادرانه و انتقاد دوستانه، در برابر بروز جـوانـه‌های تلخ گناه و پیدایش کج روی‌های نوپا صورت می‌گیرد و سـپـس در مـوارد مهم‌تر از قبیل ستم و امثال آن، در دفع یا رفع آن، نـیـروی بـیـشتـری بـه کار برده می‌شود. چنین نیست که این وظـیـفـه تـنها بر کسانی که خود عاملین به معروف و یا ناهین از مـنـکر هستند واجب باشد، بلکه آن کس هم که برخی از معروفها را بجا نمی‌آورد و یا مرتکب برخی از منکرات می‌شود، باید امر به مـعـروف و نهی از منکر کند، زیرا این یک وظیفه دینی است که بنا بـر حـکم شرع و عقل واجب است و هرکس خواه عامل به معروف و تارک منکر باشد یا نباشد، باید به این وظیفه اسلامی عمل کند.

شخصی به رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) عرض کرد: ما به معروف امر نمی‌کنیم تا همه مـعـروفها را بـه جا آوریم و نهی از منکر نمی‌کنیم تا از همه بـاز ایستیم، حضرت در پاسخ فرمود: به معروف امر کنید اگرچه همه را بـه جـا نمی‌آورید و از منکر نهی کنید گرچه همه را ترک نمی‌کنید.

باید توجه داشت که هرچند شاید اثر امر به معروف کسی که خود عامل نیست کم باشد و یا صورت خوشی نداشته باشد اما این امر باعث از بین رفتن وجوب آن نشده و تکلیف شخص ساقط نمی شود.

پی نوشتها:

۱- وسائل الشیعه، ج ۱۱، ص۳۹۵٫

۲- امر به معروف و نهى از منکر, مرکز تحقیقات اسلامى سپاه.

۳- تـحریرالوسیله, کتاب الامر بالمعروف والنهى عن المنکر, ص۴۶۳٫

۴- اصول کافى, ج۱, باب۱۳, حدیث۳٫

۵- نهج البلاغه, قصار الحکم, حدیث۷٫

۶- همان, خطبه ۱۰۴٫

۷- همان, قصار الحکم, حدیث۸۸٫ ۵۱ ـ قصص(۲۸) آیه ۹٫

————————————

منبع: سایت ستاد احیاء خراسان رضوی