مدت زمان باقی مانده از بروزرسانی و تکمیل شدن کامل وب سایت
روز
ساعت
دقیقه
ثانیه

بررسی میزان آگاهی و نگرش دانشجویان در زمینه امر به معروف و نهی از منکر

بررسی میزان آگاهی و نگرش دانشجویان در زمینه امر به معروف و نهی از منکر

 

“امر به معروف و نهی از منکر یک فریضه بزرگ الهی‏ است و بسیار مورد تأکید قرار گرفته و انجام آن بر همه‏ مسلمانان تکلیف شده است.”

 

در این پژوهش کوشش شده‏ است با استفاده از یک پرسشنامه،میزان آگاهی و نگرش ۲۰۷ تن از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی‏ درمانی ایران(۱۲۰ زن و ۸۷ مرد)نسبت به فریضه ی امر به‏ معروف و نهی از منکر و چگونگی نگرش و آگاهی ایشان‏ نسبت به اصول و شیوه‏های اجرا و معرفی آن در سطح جامعه‏ توسط ارگانهای دولتی و رسانه‏های گروهی مورد بررسی قرار گیرد.
این دانشجویان در رشته‏های مختلف دانشگاه یاد شده و در سطوح تحصیلی مختلف مشغول تحصیل بوده‏اند.هدف از اجرای این پژوهش،شناخت میزان آگاهی و نگرش این گروه‏ از دانشجویان نسبت به فریضه ی امر به معروف و آگاه شدن‏ نسبت به چگونگی نگرش ایشان نسبت به اصول علمی و عملی آن و دستیابی به روشهایی برای معرفی هرچه مؤثرتر و مفیدتر این فریضه در جامعه بوده است.
داده‏های پژوهش با کمک روشهای آماری توصیفی، آزمون t مستقل و تحلیل واریانس یک متغیره و به کمک نرم‏ افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.یافته‏های‏ پژوهش نشان داد که میزان نگرش دانشجویان متأهل تفاوت‏ معنی‏داری با نمرات نگرش دانشجویان مجرد داشته است، متغیر سن نیز تفاوت معنی‏دار را در زمینه نمرات نگرش‏ دانشجویان به وجود آورد.همچنین در زمینه جنسیت،تفاوت‏ معنی‏داری بین دو گروه مردان و زنان مشاهده گردیده است.به‏ طور کلی،نتایج نشان می‏دهد که میزان آگاهی و نگرش‏ دانشجویان یاد شده در سطح خوب و رضایت‏بخش برآورد گردیده و نسبت به یافته‏های بررسی مشابه،تفاوت معنی‏داری‏ را نشان نداده است.
« خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِینَ »
(اعراف،۱۹۹) «عفو را عادت کن و امر به معروف کن و از جاهلان‏ اعراض نما».
بررسی‏ها نشان داده‏اند که نگرش فرد نسبت به‏ پدیده‏های مختلف،رفتار فرد را نسبت به آنها شکل می‏دهند و پژوهش نسبت به نگرش‏های افراد و سنجش آنها می‏تواند چگونگی رفتار ایشان را در آینده نسبت به آن پدیدهء حاضر اجتماعی یا فرهنگی پیش‏بینی کند(بارون‏ Baron ،بیرن Byrne، گریفیت Griffit ‏۱۹۷۴). تعالیم دینی و مذهبی و جلوه‏های آن، بخش جدایی‏ناپذیر از فرهنگ و سبک زندگی هر قوم و ملت‏ است و اسلام به عنوان دینی متعالی، در بسیاری از جنبه‏های‏ زندگی ما مسلمانان نمود یافته است.
یکی از دستورات مهم اسلام که در مورد آن سفارش‏ بسیار شده،امر به معروف و نهی از منکر است. از آنجا که نباید نسبت به رفتار دیگران بی‏تفاوت بود و افراد در نظام اسلامی‏ موظفند که نسبت به اعمال دیگران کم و بیش نظارتها و عکس‏ العملهایی داشته باشند،یعنی همان چیزهایی که در لزوم ارشاد و دعوت به خیر و تواصی به حق و امر به معروف و نهی از منکر مطرح است،باید سعی کرد که خطاکار را از کار زشت باز داشت.از طرف دیگر،رعایت کرامت انسان و حفظ عرض و آبروی او اقتضا می‏کند که حیثیت و آبروی اشخاص- هرچند گناهکار باشند- حفظ شود. بنابراین دقت و ظرافت فریضه امر به معروف و نهی از منکر به خوبی آشکار می‏شود.
خداوند متعال به خاطر برجستگی امر به معروف و نهی‏ از منکر در مجموعه احکام و وظایف اسلامی،نشان برجسته‏ «بهترین امت»را به مسلمانان اعطا فرموده است:
«کُنتُمْ خَیْرَ أُمَّهٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنکَرِ»(آل عمران،۱۰۰)
«بهترین امتی که بر مردم نموار شده است شمائید هرگاه امر به معروف و نهی از منکر کنید و به خدا ایمان داشته باشید».
از پیامبر اسلام (صلّی اللّه علیه و آله) درباره اهمیت نهی از منکر چنین نقل‏ شده است:
«ان الله عزّ و جلّ لیبغض المؤمن الضعیف الذی لا دین له، فقیل:و ما المؤمن الضعیف الذی لا دین له،قال:الذی لا ینهی‏ عن المنکر»،(به نقل از رحیمیان،۱۳۶۶)، «همانا خداوند دشمن می‏دارد مؤمن ضعیفی را که دین ندارد!سؤال شد که‏ مؤمن ضعیفی که دین ندارد کیست؟فرمود کسی که نهی از منکر نمی‏کند».
با توجه به بیانات رهبر انقلاب که مسئله امر به معروف و نهی از منکر و مقابله با تهاجم فرهنگی و اهمیت آن را به‏ویژه‏ در اوضاع کنونی خاطرنشان ساختند و با دلسوزی و شور انقلابی،بر اهمیت این فریضه الهی تأکید ورزیدند،مسئولان‏ کشور، نهادها و آحاد مردم باید میدان را برای نفوذ عناصر فاسد و رخنه فرهنگ منحط غربی و طراحان تهاجم خالی‏ نکنند و با عمل به این وظیفه به هر شیوه مناسب،به دفاع از اسلام و انقلاب و ارزشها برخیزند و با توطئه مقابله کنند.
متأسفانه علیرغم اعتقاد به این اصل، اغلب مردم به نوعی‏ بی‏تفاوتی در برابر منکرات کشیده شده‏اند و اگر در گذشته‏ تظاهر و حرکت و اعتراضی می‏کردند و اینجا و آنجا تجمعی‏ داشته و از اشاعه مظاهر غربی شکوه و گلایه‏ای می‏نمودند، امروزه دیگر از آن تحرکات خبری نیست؛گویا توجیه شده‏اند که وضع موجود را باید تحمل کرد و یا از آنها اسقاط تکلیف‏ شده و یا امر و نهی واجب کفایی است و دیگران عهده‏دار آنند (رهبر،۱۳۷۲).
به هر حال برای حفظ ارزشها،در پیکار نظامی،جهاد و شهادت مورد توجه قرار می‏گیرد و در عرصه فرهنگی امر به‏ معروف و نهی از منکر که خود نیز از مراحل جهاد است و حتی‏ از پیکار نظامی دشوارتر است، هوشیاری و حساسیت بسیاری‏ را می‏طلبد.رمز اهمیت امر به معروف و نهی از منکر در اسلام‏ را در همین نکته باید کاوید.امام باقر (علیه السّلام) در یک روایت بسیار مهم و تکان دهنده،این مضمون را بیان فرموده که بخشی از آن‏ چنین است:
«در آخر الزمان گروهی می‏آیند ریاکار که امر به معروف‏ و نهی از منکر را ترک می‏کنند، آن را واجب نمی‏دانند مگر هنگامی که از ضربه و زیان در امان باشند و برای خود عذرها می‏تراشند.نماز و روزه را به جا می‏آورند،زیرا به مال و جان‏ آنان لطمه‏ای نمی‏زند و اگر نماز هم زیان مالی یا جانی برای‏ آنان داشت آنرا کنار می‏زند،همانگونه که بالاترین و ارزشمندترین فرایض را به دور افکنده‏اند.امر به معروف و نهی از منکر فریضه‏ای است بزرگ که به وسیله آن سایر فرایض دین بپا می‏شود.آنگاه که این وظیفه ترک شود،خداوند بر آنان خشم می‏گیرد و عقوبت الهی آنان را فراگیر می‏شود و نیکان در خانه اشرار و کودکان در کنار بزرگسالان به هلاکت‏ می‏رسند.خداوند به شعیب نبی خطاب کرد که از اقوام تو صد هزار را عقاب خواهم کرد،چهل هزار از آنها تبهکارانند و شصت هزار از نیکان!شعیب عرض کرد:خدایا وضع اشرار معلوم،اما نیکان را چرا عذاب خواهی کرد؟ فرمود:زیرا آنها با اهل گناه سازش کردند و برای خدا بر تبهکاران خشم‏ ننمودند»،(وسایل الشیعه،وافی،به نقل از رهبر،۱۳۷۲).
در جامعه‏ای که امر به معروف و نهی از منکر حالت‏ فراموش شده پیدا کند و موضوعی جنبی و حاشیه‏ای تلقی‏ شود،از جهت فرهنگی به تدریج مردم نسبت به امور ارزشی، بیگانه و جاهل گردیده و نوعاً ممکن است ضد ارزشها را ارزش و ارزشها را ضد ارزش به حساب آورند؛ و از جهت‏ سیاسی و اجتماعی اگر موجودیت علمی و فرهنگی و انقلابی‏ آنان مورد تهدید قرار گیرد و به طور تهاجمی از ناحیه دشمنان‏ اسلام،اصول و افکار و اندیشه‏های دینی آنان به باد مسخره و انتقاد گرفته شود،هیچگونه واکنش دفاعی از خود نشان نداده‏ و با حالت انعطاف‏پذیری و سازش‏کارانه با آغوش باز از فرهنگ مهاجم بیگانگان استقبال می‏نمایند و نه‏تنها در خود و محیط افکار و اندیشه‏های خود،این حالت را می‏یابند و در آن‏ محدود از این وضعیت استقبال می‏نماید بلکه دیگران را هم‏ به سوی آن وضعیت انفعالی دعوت می‏کنند و درباره آن‏ قلمفرسایی کرده و از ضرورتهای پذیرش فرهنگ جهانی و نظم نوین حاکم بر جهان می‏نویسند و از اینکه ما نمی‏توانیم‏ جدا از دنیای امروز زندگی کنیم و دنیا مانند یک دهکده‏ کوچکی است و عالم،عالم ارتباطات است و جدای از ارتباطات نمی‏توان زندگی کرد و این شیوه‏های علمی است و با شیوه‏های علمی نمی‏توان مقابله کرد و امثال آن،افراد جامعه‏ را به سوی پذیرش بی‏قید و شرط این فرهنگ مزمن و عملکرد دعوت نموده و شرایط را برای نفوذ این برخورد و باورهای‏ غلط و خطرناک آماده می‏سازند(بیات،۱۳۷۱).
در این شرایط برای حفظ و پاسداری از موازین‏ فرهنگی،سنتی،ملی و اعتقادی چه باید کرد؟چه روش و شیوه‏ای برای حفظ و ارتقاء معیارهای فرهنگی و ارزشهای‏ دینی ما مفیدتر و کارآمدتر است؟در پاسخ به این پرسش باید گفت که اسلام رهنمودهای مشخص و روشنی را مطرح نموده که امر به معروف و نهی از منکر یکی از آنهاست و برای آن‏ اهمیت فراوانی قائل شده است.
امر به معروف و نهی از منکر در بسیاری از امور همچون‏ امور اجتماعی،اقتصادی،فرهنگی و حتی علمی از واجبات‏ کفایی است و هدف آن این است که جامعه اسلامی همیشه‏ بیدار و هوشیار بوده و مواظب اوضاع داخلی و خارجی باشد و مردم ناظر اعمال و کردار یکدیگر بوده و در حقیقت چشم و گوش برای هم باشند و نگذارند از طرف دشمنان آگاه و دوستان نادان و ناآگاه،اعمال سلیقه‏های انحرافی در فکر و اندیشه و عمل در محیط اسلامی صورت گیرد و موجب تزلزل‏ و سستی معتقدات دینی و باورهای الهی گردند.در قرآن کریم‏ چنین آمده است:«امتی و گروهی از شما قیام نمایند و جامعه را از طریق امر به معروف و نهی از منکر بیم و هراس قرار داده و آنان امر به معروف و نهی از منکر نموده و از بی‏اعتنایی به‏ واجبات و سهل‏انگاری درباره آنها و از ارتکاب به محرمات‏ نهی کرده و جلوگیری نمایند».(سوره آل عمران،آیه ۱۰۴)
از سوی دیگر امر به معروف و نهی از منکر مشروط به‏ زمان و مکان خاصی نیست.انسان خیرخواه باید همیشه خیر مردم و مسلمانان را بخواهد و خیر آنان در پیروی از مکتب‏ حیاتبخش اسلام است که از راه امر به معروف و نهی از منکر به‏ دست می‏آید و این وظیفه‏ای است همگانی و همیشگی و باید مسلمانان از این فریضه سرباز نزنند و بدون ترس و واهمه در پی اصلاح امور خودشان باشند.بر مسلمانان تمام کشورهای‏ اسلامی است که برای احیای فرهنگی امر به معروف و نهی از منکر،قیام کنند و این دو شعار بزرگ اسلام را رها نکنند که در آن صورت،جز خواری و ذلت نصیبشان نخواهد شد و بی‏گمان مرگ با عزت ارزشمندتر از زندگی ننگین است‏ (مطهری،۱۳۶۳).
با توجه به آنچه بیان گردید روشن است که اجرای این فریضه‏ بزرگ توسط دانشجویان که یکی از گروههای مهم روشنفکر جامعه هستند از اهمیت و ویژگی خاصی برخوردار است.چه، در آینده هریک از این افراد و یا دست کم بسیاری از آنان در موقعیتها و شرایطی قرار خواهند داشت که توجه آنان به‏ فریضه امر به معروف و نهی از منکر تأثیر بسزایی در جامعه‏ خواهد داشت.برای اجرای هرچه مؤثرتر امر به معروف،در درجه نخست نیاز به شناخت میزان آگاهی این افراد نسبت به‏ آن و آگاهی از میزان ضرورت اجرای آن است.
پژوهش حاضر در این راستا و با هدفهای بررسی میزان‏ آگاهی و چگونگی نگرش گروهی از دانشجویان نسبت به‏ فریضه امر به معروف و نهی از منکر اجرا شده است چند هدف فرعی نیز در پژوهش حاضر مورد توجه بوده است:
۱-شناخت پاره‏ای از سؤالات حیاتی جامعه،هویت‏ فرهنگی،معیارها و ارزشهای رایج فرهنگی در جامعه اسلامی‏ ایران.
۲-شناسایی روشهای بهره‏گیری بهینه از موازین‏ فرهنگی اصیل جامعه.
۳-پی بردن به تفاوتهای موجود بین نگرش و آگاهی‏ گروهی از دانشجویان نسبت به فریضه امر به معروف و نهی از منکر به بیان دیگر پرسشهای مطرح شده در اجرای این پژوهش به‏ شرح زیر بوده است:
۱-آیا می‏توان تفاوتی در نگرش دانشجویان نسبت به‏ فریضه امر به معروف و نهی از منکر مشاهده نمود؟
۲-آیا در نگرش گروهها نسبت به چگونگی اجرای امر به معروف تفاوتهایی وجود دارد؟
۳-آیا میزان نمرات نگرش گروهها نسبت به اجرای امر به معروف و نهی از منکر در جامعه به یک نسبت دیده‏ می‏شود؟
آزمودنیهای پژوهش را ۲۰۷ نفر(۱۲۰ زن و ۸۷ مرد) از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی ایران تشکیل داده‏اند که به‏ روش نمونه‏گیری تصادفی انتخاب شده‏اند.
ابزار پژوهش را یک پرسشنامه دو قسمتی شامل ۱۷ پرسش نگرشی،آگاهی و چند پرسش مربوط به مشخصات‏ آزمودنیها تشکیل داده است که در آن متغیرهایی چون سن، جنسیت،وضعیت تأهل و رشته تحصیلی مورد پرسش قرار گرفته است.پرسشهای این ابزار پژوهشی با استفاده از پرسشنامه‏های نگرشی و آگاهی موجود و مشورت با صاحب‏نظران آشنا به امور فقهی تنظیم شده است.
برای نمره‏گذاری پرسشنامه به این روش اقدام شده است‏ که به پرسشهای با پاسخ درست ۱ نمره و به پرسشهای با پاسخ‏ نادرست نمره‏ای تعلق نمی‏گیرد.
بالا با پایین بودن نمرات به دست آمده در پرسشنامه‏ نگرش یاد شده،به منزله بالا یا پایین بودن میزان آگاهی یا نگرش آزمودنی ها تلقی شده است.

روش تحلیل داده‏ها
تجزیه و تحلیل داده از شیوه‏های تحلیل آمار توصیفی‏ مانند فراوانی،درصد،میانگین و آزمونهای آماری t مستقل و تحلیل واریانس یک متغیری،با نرم‏افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.

شیوه اجرای پژوهش
به منظور گردآوری اطلاعاتی درباره شیوه نگرش‏ دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی ایران نسبت به فریضه امر به‏ معروف و نهی از منکر،نخست پرسشنامه‏ای که بتواند این‏ اطلاعات را به بهترین شکلی گردآوری کند تنظیم شد و برای‏ بررسی میزان قابل اجرا بودن آن در یک نمونه محدود به مورد اجرا گذاشته شد.پس از کسب آگاهی از چند و چون مشکلات‏ مربوط به تکمیل آن،تغییرات مختصری در پرسشهای آن داده‏ شد. سپس پرسشنامه نهایی تهیه و آماده استفاده گردید و برای‏ انتخاب نمونه مورد بررسی،۲۰۷ نفر از بین دانشجویان‏ رشته‏های مختلف دانشگاه علوم پزشکی انتخاب شدند.برای‏ این منظور نخست ۲۰ کلاس از سالهای مختلف رشته‏های‏ علوم پایه،فیزیوپاتولوژی و پرستاری به تصادف انتخاب‏ گردید.سپس با استفاده از فهرست نام دانشجویان هر کلاس به‏ تصادف و با استفاده از جدول اعداد تصادفی ۱۰ نفر انتخاب‏ شدند که در مجموع ۲۲۰ نفر را شامل می‏شدند.از این تعداد، ۱۳ نفر به دلایل مختلف از شرکت در مصاحبه و تکمیل‏ پرسشنامه امتناع نمودند که تعداد آزمودنیها به ۲۰۷ نفر کاهش‏ یافت.از این افراد خواسته شد که در صورت تمایل به‏ پرسشنامه پاسخ دهند.در پایان،اطلاعات منعکس شده در پاسخ‏نامه‏ها گردآوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
پرسشنامه‏های یاد شده توسط تنی چند از پژوهشگران‏ بخش پژوهش انستیتو روانپزشکی تهران که سابقه طولانی در امر پرسش‏گری و پژوهش در موضوعات اجتماعی و روانشناختی دارند به آزمودنیها ارائه گردیده است و توضیحات لازم توسط ایشان به آزمودنیها داده شده است.

یافته‏های پژوهش
همانطور که خاطرنشان گردید،هدف از اجرای پژوهش‏ حاضر بررسی نگرش گروهی از دانشجویان دانشگاه علوم‏ پزشکی ایران نسبت به فریضه امر به معروف و نهی از منکر و به دست آوردن اطلاعاتی راجع به میزان آگاهی و نگرش آنان‏ نسبت به اصول اساسی فریضه یاد شده بوده است.
اطلاعات مربوط به فراوانی مطلق و نسبی گروه مورد بررسی بر حسب گروه سنی در جدول ۱ ارائه گردیده است. همانطور که در جدول ملاحظه می‏شود بیشترین فراوانی در گروه سنی ۲۵-۲۱ سال بوده است.توزیع فراوانی مطلق و نسبی افراد مورد بررسی بر حسب جنسیت در جدول ۲ منعکس گردیده است.
جدول ۱- توزیع فراوانی مطلق و نسبی گروه مورد بررسی‏ بر حسب گروههای سنی
جدول ۲- توزیع فراوانی مطلق و نسبی آزمودنیهای پژوهش‏ بر حسب جنسیت

یافته‏های پژوهش در ارتباط با وضعیت تأهل آزمودنیها در جدول ۳ ارائه گردیده است.همانطور که جدول نشان‏ می‏دهد بیشترین درصد آزمودنیهای پژوهش را(۶/۸۳ درصد ) مجردها تشکیل می‏دهند.
اطلاعات مربوط به وضعیت تحصیلی آزمودنیها در جدول ۴ منعکس گردیده است.بر اساس اطلاعات ارائه شده‏ در این جدول ۸/۴۸ درصد آزمودنیهای پژوهش در گروه سوم‏ (دانشجویان پرستاری)قرار دارند.
جدول ۳- توزیع فراوانی مطلق و نسبی گروههای مورد بررسی‏ بر حسب وضعیت تأهل
جدول ۴- توزیع فراوانی مطلق و نسبی آزمودنیهای پژوهش‏ بر حسب وضعیت تحصیل

مقایسه میانگین و انحراف استاندارد میزان نمرات‏ نگرش دانشجویان و محاسبه آن با آزمون t مستقل نشان داد که‏ تفاوت معنی‏داری بین نمرات نگرش دو جنس وجود داشته‏ است(۰۵/۰>P 9/1 t 205 df )،همچنین‏ مقایسه تفاوت میانگین و انحراف استاندارد میزان نمرات‏ نگرش دانشجویان در محاسبه آن با آزمون t مستقل تفاوت‏ معنی‏داری را بین نمرات گروه متأهل نسبت به نمرات گروه‏ مجرد نشان داده است(۰۵/۰ P 2/2- t 205 df (جدول‏ ۶).
جدول ۵- مقایسه میانگین و انحراف استاندارد میزان نمرات‏ نگرش دانشجویان و محاسبه آن با آزمون t مستقل
جدول ۶- مقایسه میانگین و انحراف استاندارد میزان نمرات‏ نگرش دانشجویان و محاسبه آن با آزمون t مستقل

نتایج مربوط به تحلیل نمرات بدست آمده با استفاده از تحلیل واریانس یک متغیری نشان داد که بین برخی از گروههای سنی تفاوت معنی‏داری در نگرش آنان نسبت به‏ موضوع مورد بررسی وجود دارد(۰۱/۰> p 3 /4 F )به‏ طوری که گروه سنی ۲۶ سال به بالا نگرش مثبت‏تری را در مقایسه با گروه سنی ۲۵-۲۱ سال ارائه نموده است(جدول ۷).
همچنین مقایسه یافته‏های پژوهش در ارتباط با وضعیت‏ تحصیلی آزمودنیها با کمک تحلیل واریانس یک متغیری نشان‏ داد که ارتباط معنی‏داری بین گروههای تحصیلی و شیوهء نگرش آنان نسبت به موضوع مورد بررسی وجود ندارد (جدول ۸).
جدول ۷- نتایج تحلیل واریانس یک متغیره عامل سن در ارتباط با نگرش دانشجویان

نتایج تحلیل واریانس یک متغیر عامل سطح تحصیلات‏ در ارتباط با شیوه نگرش دانشجویان نسبت به فریضه یاد شده‏ نیز تفاوت معنی‏داری از نظر آماری بین این دو متغیر نشان نداد (جدول ۸)و توزیع فراوانی نمرات مربوط به ارزیابی آگاهی‏ دانشجویان نسبت به فریضه امر به معروف و نهی از منکر به‏ تفکیک هر سؤال در جدول ۹ ارائه گردیده است.همانطور که‏ جدول نشان می‏دهد بیشترین درصد افراد مورد بررسی، ضرورت اجرای امر به معروف و نهی از منکر را در جامعه‏ یادآور شده‏اند. نتایج مربوط به ارزیابی نگرش دانشجویان‏ نسبت به اصول فریضه امر به معروف و نهی از منکر به تفکیک‏ هر سؤال در جدول ۱۰ ارائه گردیده است. همانطور که در جدول ملاحظه می‏شود ۱/۸۴ درصد افراد مورد بررسی‏ گنجانیدن مسائلی چون گرانی و رشوه را در برنامه‏های امر به‏ معروف و نهی از منکر ضروری دانسته‏اند، و بیشترین‏ فراوانیهای نگرش دانشجویان به ترتیب در سؤالات:۸،۱، ۱۱،۱۰،۶ دیده شده است.
جدول ۸- نتایج تحلیل واریانس یک متغیر عامل گروههای‏ تحصیلی در ارتباط با نگرش دانشجویان

جدول شماره ۹- توزیع فراوانی نمرات ارزیابی آگاهی دانشجویان نسبت به فریضه امر به معروف و نهی از منکر

————————————-

دکتر سید احمد واعظی،عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران
برگرفته از:علوم انسانی – دانشگاه اسلامی – زمستان ۱۳۷۶ – شماره ۳
منبع : http://www.noormags.com