امر به معروف و نهی از منکر ضامن سلامت فرد و جامعه
|
نگاهی به اهمیت امر به معروف و نهی از منکر
همانگونه که باید با جنگ و نبرد با دشمنان خارجی مقابله نمود، در پرتو امر به معروف ونهی از منکر می توان مفاسد و دشمنان داخلی را سرکوب کرد تا جامعه از فتنه و انحطاط مصون بماند. بر اساس این وظیفه کلیه آحاد و اقشار ملت مسئولیت دارند تا مروج ومبلغ نیکی ها و پاسدار ارزشها و آرمانها بوده و از گسترش زشتی ها و شیوع ضد ارزشها به شیوه مطلوب آن گونه که اسلام اجازه داده است جلوگیری نمایند.
نظام اسلامی به سبب امر به معروف و نهی از منکر در جامعه استوار می گردد و کمک قابل توجهی به بقا و استحکام نظام خواهد کرد. از آنجا که فلسفه اصلی تشریع این فریضه ایجاد و حفظ آ ثار مثبت در جامعه اسلامی و حفظ آن از آفات گوناگون است، آ ثار و پیامدهای منفی ترک این وظیفه اسلامی موجب زیانمندی در بعد اجتماعی می شود و با ترک این واجب الهی جامعه اسلامی آفات فراوانی را خواهد دید.
” فَلَوْلاَ کَانَ مِنَ الْقُرُونِ مِن قَبْلِکُمْ أُوْلُواْ بَقِیَّهٍ یَنْهَوْنَ عَنِ الْفَسَادِ فِی الأَرْضِ (هود/ ۱۱۶) چرا از نسل های گذشته یک عده صاحب عقل و فکر نبودند که با فساد در زمین مبارزه کنند تا در نتیجه این ملت ها در اثر فسادها تباه و منقرض و هلاک نشوند.” از این آیه به دو مطلب می توان پی برد:
۱) کسانی که در برابر فساد دیگران در جوامع ساکت و بی تفاوت هستند، در واقع صاحب عقل و فکر نیستند و این افراد نیز سزاوار سرزنش می باشند حتی اگر خود به این مفاسد و منکرات گرفتار نباشند. در واقع سکوت در برابر زشتی ها خود زشتی بزرگی است و عکس العملی است در تائید این عمل پست. پس این گونه افراد نیز در خلافکاری ها، شرارت ها و فسادهای اشرار و متخلفان شریک جرمند.
۲) اگر در جامعه ای فساد پا گیرد و افرادی بافکر و دانا نباشند تا دیگران را از اعمال ناصواب بازدارند و ازعواقب وخیم منکرات باخبر سازند، جامعه محکوم به تباهی و انقراض است.
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) می فرمایند:”من امر بالمعروف و نهی عن المنکر فهو خلیفه الله فی ارضه خلیفه رسول الله و خلیفه کتابه: کسی که امر به معروف و نهی از منکر می کند جانشین خداوند در زمین و جانشین رسول خدا و جانشین کتاب خداست.”
از این حدیث می توان به اهمیت امر به معروف و نهی از منکر پی برد و دانست که مقام قداست این وظیفه تا آنجا بالا رفته است که آمر به معروف و ناهی از منکر را جانشین خدا و رسول (صلی الله علیه و آله) و قرآن معرفی می نماید.
حضرت علی (علیه السّلام) در غرر الحکم و دررالکلم می فرمایند:
“قوام الشریعه الامر بالمعروف و النهی عن المنکر یعنی قوام و پایه شریعت امر به معروف و نهی از منکر است.”
حضرت علی (علیه السّلام) تا بدانجا به این فریضه اهمیت داده اند که استمرار و استواری دین را در سایه این فریضه الهی دانسته اند چرا که دفاع از حریم مقدس قرآن و اسلام و اقدام عملی و علمی در احیای این فریضه است و نظارت بر ابعاد اخلاقی و مذهبی جامعه از وظایف هر مسلمان است و اگر این وظیفه انجام نگیرد و ا مر به معروف و نهی از منکر بی اهمیت یا کم اهمیت تلقی شود جامعه قوام نمی یابد و در این صورت حیات خود را از دست داده است. امر به معروف و نهی از منکر یک پایه اساسی و زیربنای اصلی عبادی سیاسی اجتماعی و اخلاقی است که ارکان عملی و معارف بنیادین اسلام بر مبنای آن استوار است. تاریخ در گذشته این حقیقت را نشان داده است که وقتی در جامعه ای امر به معروف و نهی از منکر به سستی اجرا شده و مورد مسامحه و کوتاهی قرار گیرد، زشتی ها، ضد ارزش ها و خلافکاری ها در آنجا فزونی گرفته و زشتی عمل قبیح و خلاف به علت تکرار آن در هر روز، در نظر مردم از بین می رود و این گونه می شود که جامعه غرق در فساد گردیده و به علت زشتکاری های بی شرمانه و دور از انسانیت آن ملت گرفتار عذاب الهی گردیده و جامعه محکوم به زوال می شود.
از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) روایت است که فرمودند: “امت من همواره در خیر و خوشی خواهند بود تا وقتی که در میان آنها امر به معروف و نهی از منکر و همیاری در امور نیک برقرار شود. وقتی این عمل در میان آنها ترک شد:
۱) برکات الهی از آ نان سلب می شود
۲) و بعضی بر بعض دیگر تسلط می یابند
۳) و دیگر نه در زمین و نه در آسمان یاوری نخواهند داشت.”
بنابراین با ترک این اصل الهی مردم از سه موهبت مهم محروم خواهند شد:
۱) برکت و رحمت الهی
۲) امنیت
۳) امداد غیبی و توفیق الهی.
حضرت امام محمدباقر (علیه السّلام) نیز این اصل الهی را راه پیامبران دانسته اند و آبادانی زمین، احقاق حقوق، بقای حکومت و حتی کسب حلال را در گرو بر پا داشتن این واجب الهی معرفی نموده اند:”امر به معروف و نهی از منکر راه پیامبران و روش صالحان است فریضه بزرگی است که به سبب آن فرایض بر پا و راه ها امن می شود. کسب ها حلال و حقوق از دست رفته مردم احیا می گردند زمین آباد و حق از دشمنان گرفته می شود و امر حکومت تحکیم و سامان می یابد.”
حضرت علی (علیه السّلام) ضمن حکمت ۳۷۵ می فرمایند:”گروهی از مردم زشتکاری و ناشایستگی را با دست و زبان و دل انکار می کنند. اینان در پی آنند که خصال پسندیده خود را به کمال رسانند. گروهی دیگر ناپسندیده ها را به زبان و دل منکرند اینان به دو خصلت از خصال نیکو راه یافته اند. اما خصلتی را واگذاشته اند. جماعتی به دل منکر زشتکاری باشند اما با دست و زبان به انکار آن نورزند اینان دو خصلت از سه خصلت را که از خصلت سوم شریفتر است ضایع گذاشته و تنها به یک خصلت نیکو دست یافته اند. جمعی نه با زبان انکار زشتکاری می کنند نه با دل و نه با دست. اینان به معنی مرده اند و به صورت زنده و همه کرده های نیکو و باز کوشیدن در راه حق در برابر امر به معروف و نهی از منکر همچون ترشح آب دهان است در جنب دریای موج خیز. همانا که امر به معروف و نهی از منکر مرگ را نزدیک نسازد و روزی را نکاهد و برتر از همه اینها گفتن سخن حق است در پیش روی حاکمی ستمکار.”
از حکمت فوق می توان چهار مطلب مهم را استنباط کرد:
۱) امر به معروف و نهی از منکر سه مرحله دارد: قلبی، زبانی و یدی که به ترتیب باید اجرا شود.
چنانچه مخالف قلبی عبارت است از روی گرداندن، دوری گزیدن، ترک مراوده (رفت و آمد) و … که اگر سودی نبخشید باید با زبان به انجام آن پرداخت و چنانچه باز این هم موثر واقع نشد عملاً باید شخص را از کار خلاف بازداشت و به نیکی وادار کرد.
۲) اشخاصی که هیچ کدام از مراحل امر به معروف و نهی از منکر به ترتیب دل، زبان و دست را انجام ندهند در واقع مردگانی بیش نیستند در کالبد جسمی به ظاهر زنده وحی. یا به عبارت دیگر مردگانی متحرکند. و این چنین اشخاص اعمالشان هیچ بهره ای ندارد زیرا که ارزش عمل نیکو حتی در راه خدا در مقایسه با منزلت امر به معروف و نهی از منکر چیزی نیست مگر در حدهای دهان در برابر دریایی مواج و خروشان.
۳) امر به معروف و نهی از منکر مرگ را نزدیک نمی کند و از روزی نمی کاهد زیرا که مرگ و زندگی انسان و رزق و روزی وی در دست خداست و نه در دست کسی که او را از زشتی باز می داریم و به معروف امر می کنیم. هرچند که آن شخص دارای مقام و موقعیت اجتماعی یا سیاسی بالایی باشد نباید ترس بیجا از مرگ و روزی ما را از این اصل واجب الهی باز دارد. همچنان که حضرت علی (علیه السّلام) در ضمن خطبه ۱۵۶ همین مضمون را بیان داشته اند:
“و ان الامر بالمعروف و النهی عن المنکر لخلقان من خلق الله سبحانه و انهما لایقربان من اجل و لا ینقصان من رزق: امر به معروف و نهی از منکر دو خوی الهی هستند که نه اجل (مرگ) کسی را نزدیک می کنند و نه از روزی کسی می کاهند”.
۴) گفتن کلمه حق و سردادن شعار عدالت در مقابل ظالم بهترین امر به معروف و نهی از منکر است. روی این اصل افرادی که تعداد این بزرگواران در آمار فرزانگان کم نیست در طول تاریخ از ظالم نهراسیدند؛ و در مقابلش ایستادگی کردند و کلمه حق را سر دادند و دشمن قوی را در انزوا قرار دادند و سرانجام به شکست وا داشتند و یا خود عاشقانه به دیدار یار شتافتند و به مقام عظیم شهادت نایل آمدند که درود خدا تا ابد بر آنان باد نمونه ای از این اشخاص امام حسین (علیه السّلام) و یاران وفادارشان هستند که دلیرانه در مقابل دشمن به ظاهر قوی ایستادند و جام شهادت را عاشقانه نوشیدند و با آنکه به ظاهر در روز عاشورا شکست خوردند اما همه می دانند که پیروز واقعی بودند و آنچه که بیشتر حائز اهمیت است هدف و علت این قیام است که امام حسین (علیه السّلام) در وصیتی که به برادرش محمد حنیفه نوشته اند انگیزه نهضت خود را امر به معروف و نهی از منکر معرفی نموده اند.
در باب امر به معروف و نهی از منکر باید به این نکته توجه داشت که ابتدا باید خود را از منکرات و زشتی ها پاک گردانیده و خود را فراموش نکنیم و سپس به امر و نهی دیگران بپردازیم. چه بسا افرادی هستند که امر و نهی دیگران را بر خودسازی ترجیح داده و خود را فراموش نموده اند و با این کار نه تنها غیر را از منکر نمی توان بازداشت. چه بسا که در اثر این امر و نهی، بیشتر تباهی و مفسده به بار آورد و تا ابد لعن خدای و اولیای او را نصیب خود نمود. حضرت علی (علیه السّلام) ضمن خطبه ۱۲۹ می فرمایند: “لعن الله الآمرین بالمعروف التارکین له و الناهین عن المنکر العاملین: لعنت خدا بر کسانی باد که به معروف امر می کنند اما خود آن را ترک کرده اند و منکر را نهی می کنند و خود بدان عامل هستند.”
خداوند نیز در قرآن کریم می فرمایند: “اتامرون الناس بالبر و تنسون انفسکم” آیا مردم را به نیکی امر می کنید و خود را فراموش نموده اید.
————————————-
نویسنده: حجت الله کریمی
برگرفته از: روزنامه رسالت
منبع: http://www.aftabir.com
