امر به معروف و نهی از منکر خانواده و اجتماع

برخی از والدین نیز همت خود را فقط درسیر کردن شکم فرزندان و تهیه لباس وپوشاک آنان صرف نموده وآن را تنها وظیفه خود می دانند.
در حالی که روح ،جان و مغز این عزیزان به غذای مناسب وپوشش محافظ از آفات نیز نیازمند است واین نیازمندی اهمیت بیشتری دارد و مراقبت مضاعفی را می طلبد و بنابراین بی اعتنایی آنان نسبت به این امور فاجعه آمیز خواهد بود در آیه شریفه خدا می فرماید:” فلینظر الانسان الی طعامه “(۱۹) ای آدم ها همان طور که باید غذای جسمتان را قبل از میل کردن وارسی کنید غذای روح وجانتان راچطور ؟)
بعضی در تفسیر این آیه معتقدند که منظور از نگاه کردن به مواد غذایی این است که انسان هنگامی که بر سرسفره می نشیند دقیقا بنگرد که آ نها را از چه راهی تهیه کرده! حلال است یا حرام؟ مشروع یا نامشروع و به این ترتیب جنبه های اخلاقی وتشریعی رامورد توجه قرار دهد.
دربعضی از روایات که از معصومین نقل شده نیز آمده است که منظور از طعام در اینجا علم ودانش است که غذای روح در اینجا از طریق قیاس اولویت می توان استفاده کرد چرا که انسان ترکیبی است از روح وجسم همان گونه که جسم او نیاز به غذای مادی دارد روح اونیز محتاج به غذای روحانی است.(۲۰)
مسئولیت خانواده بسیار سنگین وحساس است و تربیت فرزند وهمسرداری دارای آیین واحکام ویژه ای است وهر یک از ارکان خانواده در حق یکدیگر وظایفی به عهده دارند تنها با انجام این وظایف وامرکردن یکدیگر به خوبی ها ونهی کردن یکدیگر از بدی ها است که کانون خانواده همواره گرم وسالم خواهد ماند.
خدا در قرآن می فرماید:
“ یاایها الذین امنو قوا انفسکم واهلیکم نارا و قودها الناس والحجاره “(۲۱( )ای کسانی که به خداایمان آورده اید بر خود وخانواده خویش از آتش (دوزخی ) که آتش افروزش مردم هستند بترسید (و با اطاعت از احکام الهی) خود را از آن دور نگه دارید.)
در جای دیگر در اثر کوتاهی کردن در امر به معروف ونهی از منکر نسبت به یکدیگر در خانواده می فرماید :
“ان الخاسرین الذین خسروا انفسهم واهلیهم یوم القیمه الاذلک هو الخسرن المبین .”(۲۲() همانا ورشکسته ترین افراد کسانی هستند که خود وخانواده خود را دراثر سود تربیت یا کوتاهی در تعلیم وتربیت در روز قیامت به زیان انداختند ، هان! این همان خسران وزیان آشکار است.)
مضمون اجتماعی امر به معروف و نهی از منکر
امر به معروف ونهی از منکر یک مضمون ومحتوای صددر صد اجتماعی داشته وبه دور از جنبه های فردی است و به این معنی که مسئله در اینجا یک جامعه است نه مسئله اشخاص فقط . نخستین دلیل بر این معنی ، مفهوم اجتماعی خود معروف ومنکر است زیرا معروف نام هر کاری است که خوبی آن به وسیله عقل یعنی عقل یک اجتماع به عبارت دیگر به وسیله عقلاء و به وسیله شرع یعنی عقل کل یک اجتماع به رسمیت شناخته شود و منکر نقطه مقابل آن است . یعنی منکر هر کاری است که مورد انکار و تقبیح عقل کل آن اجتماع می باشد.
آیات قرآن آیه ۱۰۴، ۱۱۰ سوره آل عمران براین موضوع دلالت دارد که امر به معروف ونهی از منکر را کار یک امت و ملت یعنی ملت اسلام قرار داده است وبدیهی است که ملت هم یک مضمون ومفهوم صددرصد اجتماعی دارد ومسلم است که برای حسن جریان کارهای اجتماعی وجودسازمان وتشکیلات از قبیل حزب، دولت و هیئت های اجتماعی دیگر از ضروریات است تا از بی نظمی ها ،هرج و مرج و تک روی ها ،ضد ونقیض کاری هاوکارهای خودسرانه افراد جلوگیری شود و از روایات به عنوان نمونه حدیث امام محمد باقر (علیه السلام ) می باشد:“ …ان الامر بالمعروف والنهی عن المنکر فریضه بها تقام الفرائض وتامن المذاهب و تحل المکاسب وتردالمضالم وتعمر الارض وینتصف من الاعداء و یستقیم لامر…”(۲۳)
(امر به معروف ونهی از منکر فریضه بزرگی است که در پرتو آن سایر فرایض برپا داشته می شود راه ها امن، تجارت وکسب ها حلال ،مظالم به صاحبان اصلی اش باز گردانده ،زمین آباد وحق از دشمنان گرفته می شود.)
مطلب مهمی که از این روایت استفاده می شود این است که برخلاف پندار عامه مردم که امر به معروف ونهی از منکر را به یک سلسله مسائل عبادی محدود می دانند اما دایره ومیدان این دو فریضه بزرگ دراسلام بسیار گسترده است وهمه اصلاحات اعتقادی، اخلاقی ، فرهنگی و اجتماعی را زیر پوشش می گیرد.
با امر به معروف ونهی از منکر نه تنها از کمرنگ شدن ارزش های اسلامی می توان جلوگیری کرد بلکه در جهت توسعه وگسترش آن می توان حرکت نمود با امر به معروف ونهی از منکر واجبات الهی جامعه عمل به خود می پوشد.درچنین جامعه ای نه تنها برپایی واجبات الهی عملکرد اساسی آن به شمار می رود بلکه به مصداق “و سارعوا الی مغفره من ربکم “(۲۴) و “سابقوا الی مغفره من ربکم”(۲۵) در انجام اعمال شایسته خواه واجب باشد خواه مستحب از یکدیگر پیشی گرفته و برای رسیدن به رضوان وغفران الهی شتاب و سرعت می گیرند.
امام حسین (علیه السلام ) نیز دراین زمینه این چنین می فرمایند:
“… انها اذا ادیت واقیمت استقامت الفرائض کلها هینها وصعبها وذلک ان الامر بالمعروف والنهی عن المنکر دعاء الی الاسلام مع رد المظالم ومخالفت الظالم وقسمه الضیء و الغنائم من مواضعها و وضعها فی حقها…”(۲۶( ) امر به معروف ونهی از منکر فریضه ای است که اگر برپا گردد همه فرایض وقوانین اسلام اعم از سهل ومشکل و کوچک وبزرگ آنها همگی اجرا می شود زیرا امر به معروف ونهی از منکر با رد مظالم و باز گرداندن حقوق غصب شده به صاحبان آنها و مخالفت مبارزه با ظالمان و تقسیم عادلانه ثروت وبیت المال و غنایم و دریافت مالیات های اسلامی از محل های آنها و رساندن آنها به مصارف حقیقی و واقعی آنها دعوت به اسلام می کند. )
با توجه به روایات می توان برجسته ترین دستاوردهای امر به معروف ونهی از منکر اسلامی را در بردارنده جامع ترین مسائل اجتماعی که برای همه حکومت های ملی وصالح مطرح بوده به این قرار دانست:
-۱ امنیت
-۲ عمران وآبادی
-۳ اصلاح امور اقتصادی
-۴ عدالت
-۵ مبارزه با ظلم وظالم
اجرای سایر احکام وقوانین اسلام نیز به تحقق این فریضه بستگی دارد بدیهی است تحقق امر به معروف ونهی از منکر به این معنا و وسعت خودنیازمند ایجاد وتشکیل حکومت اسلامی واقعی است زیرا امر به معروف ونهی از منکری که تحقق آن ضامن تحقق این مسائل اجتماعی است وهم ضمانت اجرای سایر قوانین اسلام بستگی به تحقق آن دارد الزاما به معنی قوه مجریه یعنی دولت وحکومت می باشد که این هم نهایت درجه در مضمون ومفهوم اجتماعی آن خواهد بود.(۲۷)
اما متاسفانه این مضمون اجتماعی در قرن اخیر دستخوش تحریف شده و در نتیجه چنین مفهوم زنده ای جای خود را به مفهومی مرده وباطل داده و به صورت تعدادی از مسائل انفرادی بی اهمیت یا کم اهمیت در آمده است.
به عنوان مثال امر به معروف ونهی از منکر باید طوری باشد که عنوان اضرار و ایذای مومن به خودنگیرد. گویی اهداف این فرضیه عظیم تنها مومن آ ن هم یک فرد مومن است وبا کفار ،ظالمین ومسلمان نماها کاری ندارد!

————————————-

منبع: سایت ستاد احیاء خراسان رضوی