وجوب، امر به معروف

واجب فراموش شده

ما باید خود را به سرچشمه ى اسلام برسانیم تا زندگى به تمامى شیرین شود. قرآن کریم مى فرماید: «الّذین ان مکّناهم فی الارض اقاموا الصّلاه و آتوا الزّکاه و امروا بالمعروف و نهوا عن المنکر» من مى خواهم این واجب فراموش شده ى اسلام را به یاد شما و ملت ایران بیاورم: امر به  معروف  و نهى از منکر. همه ى آحاد مردم باید وظیفه ى امر کردن به کار خوب و نهى کردن از کار بد را براى خود قائل باشند. این، تضمین کننده ى حیات طیبه در نظام اسلامى خواهد بود. عمل کنیم تا آثارش را ببینیم. [۱]

معنای امر به معروف و نهی از منکر

البته ما باید تأسّف بخوریم از اینکه معناى امر به  معروف  و نهى از منکر درست تشریح نمى شود. امر به  معروف ، یعنى دیگران را به کارهاى نیک امر کردن. نهى از منکر، یعنى دیگران را از کارهاى بد نهى کردن. امر و نهى، فقط زبان و گفتن است. البته یک مرحله ى قبل از زبان هم دارد که مرحله ى قلب است و اگر آن مرحله باشد، امر به  معروفِ  زبانى، کامل خواهد شد. [۲]

مسئولیت انقلابی

چندى پیش گفتم: «همه امر به  معروف  و نهى از منکر کنند.» الآن هم عرض مى کنم: نهى از منکر کنید. این، واجب است. این، مسئولیت شرعى شماست. امروز مسئولیت انقلابى و سیاسى شما هم هست.[۳]

گفتن به زبان بر همه واجب است

امر به  معروف ، یک مرحله ى گفتن و یک مرحله ى عمل دارد. مرحله ى عمل، یعنى اقدام با دست و با زور. این مرحله، امروز به عهده ى حکومت است و باید با اجازه ى حکومت انجام بگیرد و لا غیر. اما گفتن با زبان، بر همه واجب است و همه باید آن را بدون ملاحظه انجام بدهند.[۴]

واجب حتمی آحاد مردم و مسئولان

یک نکته را هم مى خواهم یادآورى کنم و آن نظام امر به  معروف  و نهى از منکر است. امر به  معروف  و نهى از منکر واجب حتمى همه است؛ فقط من و شما به عنوان مسئولان کشور وظیفه مان در باب امر به  معروف  و نهى از منکر سنگین تر است. [۵]

پرهیجان ترین خطاب

بخش دیگرى که باز آن را مختصر عرض مى کنم که مربوط به عموم مردم است در درجه ى اوّل عبارت است از امر به  معروف  و نهى از منکر در مسائل اجتماعى. البته در مسائل فردى، تقوا بسیار زیاد مورد توصیه ى امیر المؤمنین است؛ اما در زمینه ى مسائل اجتماعى شاید هیچ خطابى به مردم شدیدتر، غلیظتر، زنده تر و پُرهیجان تر از خطاب امر به  معروف  و نهى از منکر نیست. امر به  معروف  و نهى از منکر، یک وظیفه ى عمومى است.[۶]

بر همه واجب است، مافوق و یا زیر دست

یک وقت دو نفر تاجر و کاسبند و باهم همکارى و رفاقت مى کنند، آن یک حکم دارد؛ یک وقت است که آن کسى که مسئول دولتى است و قدرت و اجازه و امضاء در دست اوست، با یک نفر رابطه ى ویژه برقرار مى کند؛ این آن چیزى است که ممنوع و گناه و حرام است و نهى از آن بر همه ى کسانى که این چیزها را فهمیده اند در خود آن اداره، در خود آن بخش، بر ما فوق او، بر زیردست او واجب است؛ تا فضا براى کسى که اهل سوءاستفاده است، تنگ شود.[۷]

یکى از محورهاى اصلى توصیه هاى امیر المومنین

هرکسى به هر طریقى که مى تواند؛ یک مسئول یک طور مى تواند، یک مشترى نانوایى یک طور مى تواند، یک کارگر نانوایى طور دیگر مى تواند. طبق بعضى از آمارهایى که به ما دادند، مقدار ضایعات نان ما برابر است با مقدار گندمى که از خارج وارد کشور مى کنیم! آیا این جاى تأسّف نیست؟! همه ى این ها منکرات است و نهى از آن ها لازم است. طبق نهج البلاغه،   امیر المؤمنین نهى از این ها را یکى از محورهاى اصلى توصیه هاى خود قرار داده است. در باب مسئولان، آن طور مشى کردن و عمل کردن و دستور دادن و قاعده معیّن کردن؛ در باب عموم مردم هم آن ها را وادار کردن به حضور، به فعالیت و به احساس مسئولیت در مسائل اجتماعى، با همین امر به معروف و نهى از منکر.[۸]

ندای خرد

هرچند فریضه ى امر به معروف و نهى از منکر یکى از بزرگترین واجبات اسلامى است و توصیه به آن در قرآن و گفتارهاى پیامبر خدا (صلّى الله علیه و آله و سلّم) و امیر مؤمنان و دیگر امامان: داراى لحنى کم نظیر و تکان دهنده است، ولى اگر کسى از این همه چشم پوشى کند و تنها به نداى خرد انسانى گوش بسپرد، بازهم بى شک این عمل سازنده را فریضه و تکلیف خواهد شمرد. به نیکى خواندن و از بدى برحذر داشتن را کدام خِرَدِ سالم، ستایش نمى کند؟ و کدام انسان خیرخواه و حسّاس، از آن روى مى گرداند؟[۹]

باید بروید یاد بگیرید

مسأله ى امر به معروف و نهى از منکر، مثل مسأله ى نماز است. یاد گرفتنى است. باید بروید یاد بگیرید. مسئله دارد که کجا و چگونه باید امر به معروف و نهى از منکر کرد؟ [۱۰]

عدم دل بستگی به دنیا مقدمه دفاع از فضیلت ها

دشمن از راه اشاعه ى فرهنگ غلط فرهنگ فساد و فحشا سعى مى کند جوانهاى ما را از ما بگیرد. کارى که دشمن از لحاظ فرهنگى مى کند، یک  ; تهاجم فرهنگى  ; بلکه باید گفت یک «شبیخون فرهنگى» یک «غارت فرهنگى» و یک «قتل عام فرهنگى» است. امروز دشمن این کار را با ما مى کند. چه کسى مى تواند از این فضیلتها دفاع کند؟ آن جوان مؤمنى که دل به دنیا نبسته، دل به منافع شخصى نبسته و مى تواند بایستد و از فضیلتها دفاع کند. کسى که خودش آلوده و گرفتار است که نمى تواند از فضیلتها دفاع کند! این جوان بااخلاص مى تواند دفاع کند. این جوان، از انقلاب، از اسلام، از فضایل و ارزشهاى اسلامى مى تواند دفاع کند. لذا، چندى پیش گفتم: «همه امر به  معروف  و نهى از منکر کنند.» الآن هم عرض مى کنم: نهى از منکر کنید. این، واجب است. این، مسئولیت شرعى شماست. امروز مسئولیت انقلابى و سیاسى شما هم هست.[۱۱]