بررسی امر به معروف در نهضت عاشورا

در قرآن کریم و روایات اسلامى در اهمیت این دو فریضه و نقش اصلاحى آنها و زیان ها و مفاسد ترک آن دو تکلیف، بسیار سخن گفته شده است و به عنوان (برترین فریضه) به شمار آمده که فرایض و احکام الهى دیگر، در سایه امر به معروف و نهى از منکر، قوام و استوارى مى یابد. در صدر اسلام، علم به این تکلیف مهم از سوى مسلمانان واگذاشته شد و مردم به خاطر ترس یا طمع، از تذکرهاى زبانى و اقدام هاى عملى در این راه، کوتاهى کردند و در نتیجه، دین به ضعف گرایید و فاسقان مسلط شدند. امام حسین (علیه السّلام) در ضمن بیان انگیزه هاى قیام خویش به این عنصر مهم اشاره مى فرماید، آنجا که مى گوید: (اُریدُ اَن آمُرَ بالمعرُوفِ وَ اَنهى عن المنکرِ)
یکى از درس هاى نهفته در این سخن، آن است که فریضه امر به معروف و نهى از منکر، تنها در تذکراتى نسبت به بعضى از گناهان جزئى از سوى افراد عادى خلاصه نمى شود، بلکه قیام برضد حکومت ستم و تلاش براى اصلاح ساختار سیاسى جامعه و تشکیل حکومتى بر اساس حق و قرآن نیز از مصادیق امر به معروف و نهى از منکر است، آن گونه که امام حسین، حماسه عاشورایى خود را عبارت از همان دانست.
مرحله قبلى این فریضه، آن است که انسان در درون، دوستدار خوبی ها و معروف ها باشد و از منکرات و مفاسد و گناهان بیزار باشد. این محبت و نفرت قلبى، به زبان هم جارى مى شود و در عمل هم تجلى مى یابد. سالار شهیدان نسبت به مرحله قبلى چنین مى فرماید: (هنگام وداع با قبر رسول خدا براى بیرون آمدن از مدینه ) خدایا من معروف را دوست مى دارم و از منکر بدم مى آید (اللّهُمَّ وَ انّى اُحبُّ المعروفَ و اکرهُ المنکَر) در یک مرحله جلوتر، آن حضرت در بیانهاى صریح خویش، یزید را مردى شرابخوار و فاسق و جنایتکار مى داند و پیروان او را ملازمان شیطان و واگذارندگان (طاعت خدا) مى شمارد و حکومت اموى را حرام کننده حلال و حلال کننده حرام معرفى مى کند که بدعت ها را زنده و سنت ها را میرانده اند. با وجود این منکرات آشکار در سلطه حاکم، شوریدن بر ضد او به عنوان نهى از منکر، وظیفه است. با این مبناى دینى است که امام، بیعت با یزید را رد مى کند و آن را مایه ننگ مى داند و حماسه کربلا را پدید مى آورد. گرچه زبانهاى وابسته به خلافت، (حرکت مکتبى) او را نوعى (شورش) و عصیان برضد خلیفه قلمداد کردند که مستحق سرکوبى بود، ولى وارثان شهادت، نباید پیام خون شهداى کربلا را از یاد ببرند. آنچه در زیارتنامه هاى امام حسین (ع) تأکید مکرّر شده که: من شهادت مى دهم که تو نماز و زکات را بر پاداشتى و امر به معروف و نهى از منکر کردى، همه براى تبیین فلسفه قیام اوست تا رنگ مکتبى آن در هیاهوى تبلیغات دشمن گم و کمرنگ نشود.
در زیارت مخصوصه آن حضرت است: (اَمَرتَ بالمعروفِ وَ نَهَیتَ عَنِ المنکر) پیروان فرهنگ عاشورا، با الهام از حماسه پیوسته نبض پر حرکت جامعه انقلابى اند و نسبت به جریان امور و وضعیت فرهنگى و سیاسى حساسیت نشان مى دهند و با حضور دائم در میدان امر به معروف و نهى از منکر، عرصه را بر فساد آفرینان تنگ مى سازند، چون مى دانند که عقب نشینى و سکوت در این جبهه، پیشروى و گستاخى دشمنان حق و فسادگستران در جامعه را به دنبال دارد. (تذکر لسانى) حداقل عمل به تکلیف در این گونه شرایط است و اگر این فریضه، ترک و فراموش شود، حدود الهى تعطیل شده و احکام خدا مورد تحقیر و استهزاء قرار خواهد گرفت.
امام حسین (علیه السّلام) در مسیر راه کربلا، در خطبه اى با اشاره به شرایط پیش آمده و اینکه دنیا دگرگون شده و (معروف)، رخت بر بسته و به حق عمل نمى شود و از باطل دورى جسته نمى شود، شوق خود را به لقاء خدا و مرگ شرافتمندانه ابراز مى کند و زندگى در کنار ستمگران را مایه نکبت مى شمارد و چنین شرایطى را زمینه اى مساعد براى قیام مى داند.
سکوت در برابر ظلم و بدعت و انحراف، منکرى بود که در آن عصر رواج داشت و مردم از ترس جان یا بیم خطرها و ضررها یا به طمع دنیا و دریافت زر و سیم، در مقابل آشکارترین منکرات که در بالاترین سطوح انجام مى گرفت، اعتراض نمى کردند. قیام کربلا راه (انتقاد از حکومت جور) و (اعتراض علیه ستم) و قیام بر ضد طاغوت را گشود و از آن پس بسیارى از خون شهداى کربلا الهام گرفتند و مبارزات خود را مبتنى و مستند به نهضت حسینى کردند.

منبع: rahebehesht.org