میزانی که معروفی را می نمایاند
امر به معروف و نهی از منکر از فرایض بزرگ اسلامی است و آثار و گسترده ای را به دنبال دارد، از اینرو کسانی که به اجرای این فریضه الهی اقدام می کننند باید خود نیز دارای ویژگی های ارزنده ای باشند تا کلام و سخن آن ها در دیگران اثر بخشد، و با بکارگیری روش ها و شیوه های صحیح تربیتی که موافق روح و طبع افراد است، زمینه هدایت آنها را فراهم نمایند. در روایات اسلامی ویژگی های متعددی را برای امر کنندگان به معروف و نهی کنندگان از منکر بیان کرده اند که در این مبحث به مهمترین آنها اشاره می کنیم:
۱ معروف و منکر را بشناسد. یعنی اگر خود مصادیق معروف و منکر را نشناسد، چگونه می تواند دیگران را به انجام آنها وادارد و یا به ترک آن ها امر کند؟
۲ خود عامل به معروف و تارک منکر باشد. ذات نایافته هستی بخش کی تواند که شود هستی بخش
خداوند در توبیخ آمرینی که خود عامل نیستند می فرماید: آیا مردم را به نیکی و خوبی امر می کنید و خود را فراموش می کنید؟ ای مؤمنان! چرا آن چه را بدان عمل نمی کنید، می گویید؟
افرادی که می خواهند این فریضه الهی را انجام دهند باید تمام تلاش و کوشش خود را در راه تزکیه و تهذیب نفس به کار برده و به آنچه که می گویند و یا قصد گفتنش را دارند عمل کنند. امام صادق (ع) می فرمایند: «کسی که امر به معروف و نهی از منکر می کند، باید دو خصلت در او باشد: به آنچه که امر می کند خودش عامل باشد و آنچه را نهی می کند خود ترک کند .»
نکته قابل توجه اینکه اگر انسان عامل به همه معروف ها و تارک همه منکرها نبود، آیا می تواند این فریضه الهی را زمین بگذارد؟ در پاسخ باید گفت: اگر چنین قیدی قرار داده شود، امر به معروف و نهی از منکر تقریبا به کلی از بین می رود، زیرا به هر حال هر کسی در یک یا چند مورد لغزشی دارد و خود به کار خویش بهتر از دیگران آگاه است و یا دست کم هر کسی خود را باید دارای کوتاهی و تقصیر بداند و گرنه دچار خود پسندی خواهد شد که خود منکری بزرگ است. عده ای به پیامبر صلی الله علیه وآله عرض کردند: ما امر به معروف نمی کنیم مگر این که به تمام خوبی ها عمل کنیم و نهی از منکر نمی کنیم مگر اینکه از همه بدی ها اجتناب کنیم ; پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود: نه (این چنین نباشید) بلکه امر به معروف نمایید اگر چه به تمام خوبی ها عمل نمی کنید و نهی از منکر کنید اگر چه از همه بدی ها اجتناب نمی کنید .
۳ در امر و نهی ازمسائل و برداشت های شخصی اجتناب کند.
۴ نصیحتگر مردم باشد، عصبانیت و درشت خویی به خرج ندهد کسی که می خواهد این فریضه را انجام دهد باید با حالت نصیحت و ارشاد مرتکب گناه را هدایت کند نه با حالت انتقام گیری و خشونت که این روش در فرهنگ اسلام پذیرفته نیست.
۵ نسبت به مردم مهربان باشد.
۶ با آنها با مدارا و رفاقت رفتار کند.
۷ با لطف و بیانی نیکو و پسندیده مردم را دعوت کند.
۸ با تفاوت های اخلاقی و روحی مردم آشنا باشد . با هر دسته ای طبق موقعیت و روحیه اش برخورد کند.
۹ نسبت به نیرنگ های نفسانی و حیله های شیطان بینا باشد گاهی انسان از عیب درونی خویش و نیرنگهای شیطان غافل است، و بخاطر آنها امر و نهی می کند و برای خود توجیهات نادرستی را می تراشد.
۱۰ قطع طمع از دیگران.
۱۱ در مشکلات امر و نهی شکیبا باشد.
۱۲ در قبال اذیت های مردم مقابله به مثل نکند، که اگر چنین کرد، علاوه بر این که امر و نهی او اثر نخواهد داشت، ثواب و اجر معنوی او هم از بین خواهد رفت.
۱۳ از مردم شکایت نکند.
۱۴ در امر و نهی عصبانی نشود.
۱۵ بخاطر خودش با مردم درشتخویی نکند.
۱۶ نیتش را برای خدا خالص کند.
۱۷ در کارش از خدا مدد بخواهد.
۱۸ به دنبالش خشنودی و ثواب الهی باشد.
۱۹ اگر حرف او را پذیرفتند از آنها تشکر کند.
۲۰ کارش را به خدا واگذارد.
۲۱ به عیب های خودش متوجه باشد.
امام خمینی می فرماید: «سزاوار است امر کننده و نهی کننده در امر و نهی در مراتب جلوگیری از خلاف، مثل طبیب مهربان و پدر رؤفی که رعایت مصلحت بیمار و فرزند را می کند، باشد، و این که کارش لطف و رحمتی خاص بر فاعل و لطف و رحمتی عام برای امت باشد (چون برای او تادیب است نه انتقام، و تادیب، رحمت است و برای عموم چون عبرت است) و این که نیت خود را برای رضای خدای عزوجل خالص کند و این عمل خود را از شوائب هواها و از اظهار علو پاک بدارد و در حال نهی از منکر خود را شخصی منزه و مافوق فاعل نبیند; چون بسیار می شود که مرتکب یک گناه و یا چند گناه فضائلی دارد که خدای تعالی آن را دوست می دارد، هر چند که از عمل او خشمگین است و چه بسیار می شود که خود امر به معروف و ناهی از منکر بر عکس این فرض است، یعنی در باطن صفات نکوهیده ای دارد که مورد خشم خداست و خودش خبر ندارد .»
آثار امر به معروف و نهی از منکر
اجتماعی:
۱ اجرای احکام اسلام
۲ عدالت اجتماعی
۳ سازندگی
۴ استواری نظام اسلامی
۵ امنیت
۶ خیر و سلامتی
۷ قدرتمندی مؤمنان
۸ تضعیف جبهه نفاق
۹ پاکیزگی کسب و کار
۱۰ مصلحت عمومی جامعه
فردی:
الف) دنیوی
۱ سلامتی دین و دنیا
۲ نصرت الهی
۳ کم نشدن عمر و روزی
۴ نجات از بلاها
ب) اخروی
۱ خشنودی خدا
۲ فلاح و رستگاری
۳ ثواب فراوان
۴ رهایی از دروغ
۵ بهشت برین
منبع: پایگاه اطلاع رسانی حوزه