امر به معروف و نهی از منکر در خانواده

یکی از وظایفی که اسلام برعهده مرد نسبت به خانواده اش می گذارد، تعلیم احکام و تربیت خانواده است. آشنا ساختن همسر به احکام دینی و تعلیم معارف اعتقادی اسلام و مطالب اخلاقی دین از وظایف حتمی شوهر است.

به این آیه قرآن کریم توجه کنید:«یا ایها الذین آمنوا قوا انفسکم و اهلیکم ناراً وقودها الناس و الحجاره ».(۱) یعنی ای اهل ایمان، خودتان و خانواده خود را از آتش جهنم که آتشگیره آن، خود مردم و سنگ است، نگاه بدارید. امام صادق(ع)فرمود:«وقتی که آیه مذکور نازل شد یکی از مسلمانان به گریه افتاد و گفت: من از این که خودم را از آتش محفوظ بدارم، ناتوانم، در عین حال مأمور شده ام که اهل بیتم را نیز از دوزخ نگه دارم!!». پیامبراکرم(ص)فرمودند:«همین مقدار کافی است که آنان را امر کنی به کارهایی که خودت مأموریت داری آنها را انجام بدهی و نهی کنی از کارهایی که خودت باید آنها را ترک کنی».(۲)
لازم است زن نیز شوهر خود را امر به معروف و نهی از منکر کند. در این جا باید توجه داشت که موضوعی که ذکر گردید، یک نوع امر به معروف و نهی از منکر است و چون این فریضه بر همه واجب است، اگر شوهر مرتکب گناهی شود، مثلا نماز نمی خواند یا یکی از واجبات را انجام نمی دهد یا کار حرامی را مرتکب می شود، در این صورت بر زن واجب است با رعایت مراتب، شوهر خود را امر به معروف و نهی از منکر کند.(۳)
«همدلی و همکاری کردن، معنایش این است که همدیگر را در راه خدا حفظ کنید. تواصی به حق کنید. اگر خانم خانه می بیند شوهرش دارد دچار یک انحرافی می شود، فرضا در یک معامله نامشروعی دارد قرار می گیرد، توی یک جریان غلطی دارد می افتد، در پول درآوردنهای نادرست دارد می افتد، در رفیق بازیهای ناسالم دارد می افتد، اول کسی که باید او را حفظ کند، اوست.
اگر متقابلا مرد هم این احساسها را به نوع دیگری از زنش کرد، اولین کسی که باید زن را حفظ کند شوهر اوست.
البته حفظ کردن هم، با محبت کردن و با زبان خوش و با منطق صحیح و با برخورد مدبرانه و حکیمانه حاصل می شود نه با بداخلاقی و قهر و این چیزها. یعنی هر دو مراقب باشند تا آن دیگری را در راه خدا حفظ کنند.»(۴)

۲-تشویق به انجام مستحبات و ترک مکروهات

با کمی دقت در رفتار و گفتار زنان به یک مطلب برمی خوریم که زن با قدرت خلاقه خویش، توانسته است بر مرد حکومت کند؛ زیرا قدرت مردان یک قدرت ظاهری است… اما زن برخلاف مرد با قدرت خلاقه باطنی خویش توانسته است گوی سبقت را در میادین مختلف زندگی از مرد برباید….زنان با برخورداری ازعشق و محبت و زبان نرم و گویای عاطفی شان توانسته اند گام مؤثری در زندگی متلاطم مادی و معنوی بردارند.(۵)
بنابراین همان طور که زن در امور مادی و دنیوی، با چرب زبانی و نرمی و عشق و عاطفه خود می تواند بر مرد حکم راند و حرف اول را بزند، در امور معنوی نیز می تواند تأثیر بسزایی در رفتار و کردار شوهر بگذارد. مثلا می تواند با مهربانی و عاطفه، علاقه او را به سمت عبادات و مطالعه کتب مذهبی سوق دهد، در انجام مستحبات، خود پیش قدم شود، فضای خانه را با صورت دعا و قرآن عطرآگین کند، فرایض را در اول وقت خود انجام دهد، برای شرکت در مراسم مذهبی و عزاداری و …سبقت گیرد؛ چرا که اگر زن خود عامل نباشد، نمی تواند تأثیری درطرف مقابل بگذارد و بعد با تشویق شوهر، از او درخواست کند که او نیز به انجام مستحبات و ترک مکروهات بپردازد و از آیات قرآن کریم و احادیث معصومین(ع)نیز برای تأثیر سخنان خود، الهام گیرد.(۶)
امام خمینی فرمود:«زن مربی انسان است-از دامن زن مرد به معراج می رود»(۷)
استاد شهید مطهری می فرمایند: «تحقیقات تاریخی و ملاحظات روانی ثابت کرده است که زن در ساختن شخصیت مرد بیشتر مؤثر است، تا مرد در ساختن شخصیت زن -اعم از این که زن به عنوان مادر باشد یا به عنوان همسر- و تأثیر غیرمستقیم زن در ساختن تاریخ( واجتماع)غیرقابل انکار است؛ (زیرا)زن، مرد را می سازد و مرد تاریخ را».(۸)

پی نوشت ها :

۱-سوره تحریم، آیه ۴٫
۲-شیخ حرعاملی، وسائل الشیعه، ج۱۱،ص ۴۱۷٫
۳-حسین نوری همدانی، جایگاه بانوان در اسلام، ص ۴۲۲٫
۴-رهبر معظم انقلاب اسلامی، خطبه عقد، به تاریخ«۱۳۷۹/۸/۲۱، کتاب مطلع عشق، ص ۶۱٫
۵-علی نریمانی، زن برترین پدیده، ص ۶۷٫
۶- محقق.
۷-عزت الله واعظی، مجموعه مقالات هشتمین سمینار سیره عملی ونظری امام خمینی(رض)ص ۸۳٫
۸-همان، ص ۹۰٫

منبع: مؤسسه فرهنگی هنری قدر ولایت، (۱۳۸۹)، کارکردهای زن در خانواده، تهران، نشر مؤسسه فرهنگی هنری قدر ولایت، چاپ دوم.