ضرورت موضوع شناسی و تنقیح و تکمیل فقه امر به معروف(استاد مبلغی)

رییس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی گفت: مکانیسمی اتخاذ شود که امر به معروف و نهی از منکر ابتدا خود یک ارزش در جامعه شود تا بتواند از ارزش های دیگر صیانت، و از ناهنجاری ها و ضد ارزش ها جلوگیری کند.

حجت الاسلام والمسلمین احمد مبلغی با اشاره به اهمیت امر به معروف و نهی از منکر اظهار داشت: به دلیل این که فلسفه وجودی امر به معروف ونهی ازمنکر، حمایت از ارزش ها می باشد و با بخشی از پدیده های اجتماعی در گیر خواهد شد، باید به قوانین حاکم بر پدیده های دارای ماهیت اجتماعی تن در دهد و ابعاد آن به سمت داشتن جایگاه ارزشی در جامعه صعود پیدا کند.

وی یادآورشد: با توجه به این که نقطه تقابل این دو واجب با ناهنجاری هایی است که یا حقیقتا ماهیتی اجتماعی دارند یا اگر هم فردی هستند در ظرف اجتماع و در منظر جامعه تحقق می یابند، لازم است که از نصاب ارزشی و اجتماعی بالایی برخورار باشند.

رییس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی ادامه داد: لازم است ابتدا به موضوع شناسی امر به معروف و نهی از منکر بپردازیم و در این موضوع شناسی، نحوه تعامل آن با دیگر پدیده های اجتماعی را شناسایی کنیم ، آنگاه به سراغ احکام فقه این دو واجب برویم.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی تاکید کرد: ما از این دریچه می توانیم بانگاه فقهی نسبت به امر به معروف ونهی ازمنکر و متناسب با واقعیت های جامعه، و نیز موضوع شناسی انجام گرفته، احکام و شرایط این مقوله را برای دوران معاصر مطرح و ارائه نماییم.

وی با اشاره به این که در فقه، امر و نهی در حوزه های مختلفی مورد توجه قرار گرفته است، گفت:  امر و نهی مطرح در مقوله امر به معروف و نهی از منکر، سنخ خاصی از امر و نهی است که به فرهنگ و جامعه مرتبط است که می توان از آن به “امر  و نهی ارزشی” یاد کرد؛ بر این اساس ما در موضوع شناسی این سنخ از امر و نهی نمی توانیم به دو مؤلفه فرهنگ و جامعه بی توجه بمانیم و آن را در فضایی منعزل و بریده از فرهنگ و اجتماع تعریف کنیم.

رییس پژوهشگاه مطالعات تقریبی ادامه داد: اگر امر به معروف و نهی از منکر  را در جامعه ای چندمیلیونی، تنها چند نفر به صورت فردی هر چند در ظرف اجتماع انجام دهند، از این وضعیت به دست می آید که از خاستگاه فرهنگی و اجتماعی خود جدا شده و در حقیقت مسخ ماهیت می شود، در این صورت آنچه به آن عمل می گردد، دیگر موضوعی نیست که فقه برای آن احکام خاص قرار داده است.

رییس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی خاطرنشان کرد: طبیعتا دولت هم نمی تواند در این زمینه کاری انجام دهد.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی با بیان اینکه: تنها کافی نیست که بپذیریم این دو واجب ماهیت اجتماعی دارند، گفت: بلکه فراتر از آن لازم است اذعان کنیم این امر و نهی ارزشی در یک چرخه تعاملی با پدیده های اجتماعی که پیچیده هستند، قرار دارند.

وی در بیان این رابطه تعاملی افزود: تعامل این دو به معنای تاثیر و تاثری است که به عنوان یک پدیده اجتماعی با کل پدیده های اجتماعی دارند؛ چون نمی شود چیزی پدیده اجتماعی باشد و در تعامل با پدیده های دیگر قرار نگیرد.

رییس پژوهشگاه مطالعات تقریبی در توضیح پیچیدگی اجتماعی، خاطرنشان کرد: به دلیل فراخ شدن گستره اطلاع رسانی، مرزهای زمانی و مکانی تضعیف شده و کارکردهای خود را از دست داده اند؛بر این اساس واقعیت های فرهنگی و غیر فرهنگی خاستگاه های مجازی پیدا کرده اند، و واقعیت های فرهنگی دنیای مجاز هم در موارد بسیار، معلول و محصول نوع واقعیت ها و کنش ها و واکنش ها  دنیای غیر مجاز هستند؛ در نتیجه یک رابطه دو سویه در حال تکرار مدام و پر از رفت و برگشت میان این دو دنیا پدید آمده است.

وی ادامه داد: اگر به چهار مقوله پیش گفته (اجتماعی بودن ماهیت امربه معروف و نهی از منکر، لزوم برخورداری این دو از کارکردی اجتماعی، تعاملی بودن رابطه این دو با دیگر پدیده های اجتماعی و سرانجام پیچیدگی اجتماع، که ظرف کارکرد و تعامل این دو هستند) بنگریم و بپذیریم که این دو پا به چرخه ای از تعاملات پیچیده بگذارند، باید بپذیریم که تعریفی را باید از این دو ارائه کنیم که از سنخ تعریف های متوجه به پدیده های اجتماعی باشد.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی ادامه داد: به بیان دیگر ما نمی توانیم امربه معروف را که هم ماهیتی اجتماعی دارد و هم در یک جامعه به شدت پیچیده برای تاثیرگذاری بر آن می خواهد، ورود پیدا کند را در چارچوبی متمرکز بر نگاه فردی بررسی و تعریف کنیم.

رییس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس با تشریح کارکرد اجتماعی امر به معروف و نهی از منکر، گفت: یکی از شرایط وجوب امر به معروف و نهی از منکر، شرط تاثیرگذاری آن است که متاسفانه فهم و تعریف متوجه به این شرط به صورتی ساده انجام گرفته است.

وی یادآور شد: وقتی دو طرف این تاثیر، مقوله هایی اجتماعی هستند(هم امر به معروف ماهیتی اجتماعی دارد و هم پدیده هایی که امر به معروف بناست بر آن ها تاثیر گذارد، ماهیتی اجتماعی دارند) کارکرد آن نیز باید دقیقا پدیده ای اجتماعی تلقی شود.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی یادآورشد: ما باید برای کارکرد تعریفی برآمده از نگاهی جامعه شناختی داشته باشیم، تا در نتیجه، شیوه ای درست، چارچوبی درست و بستر سازی هایی درست برای این واجب،  ترسیم و طراحی کنیم.

استاد حوزه علمیه قم ادامه داد: در غیر این صورت،  ممکن است قابلیت های انجصاری این دو واجب، استحصال نشده باقی بمانند یا حتی بالاتر حاصلی معکوس به بار نشانند.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی در بخش دیگری از سخنان خود خاطرنشان کرد: علت کم بودن موفقیت در عملیات امر به معروف ونهی ازمنکر آن است که با نگاه جامعه شناختی به سراغ این پدیده اجتماعی نرفته ایم و به شناخت ماهیت چند وجهی اجتماعی آن دست نزده ایم.

وی ادامه داد: برای این که  امر به معروف و نهی از منکر جایگاه خود را در جامعه و به ایفای نقش مؤثر بنشیند، باید چهار مرحله را طی کنیم که عبارتند از انجام “موضوع شناسی جامعه شناختی” از امر به معروف و نهی از منکر، باز سازی فقه امر به معروف و نهی از منکر بر اساس مطالعه موضوع شناسانه، سیاست گذاری نسبت به امر به معروف و نهی از منکر و قانونگذاری جامع و کامل نسبت به آن.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی خاطرنشان کرد: مرحله اول(انجام موضوع شناسی جامعه شناختی از امر به معروف و نهی از منکر) بسیار مهم است و بدون آن نمی توان در زمینه امر به معروف و نهی از منکر راه به جایی برد.

رییس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس تاکید کرد: با توجه به این که امر به معروف و نهی از منکر فعل جامعه هستند و ماهیتی اجتماعی دارند، این دو واجب را باید ذیل واجب کفایی باز تفسیر کرد.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی تصریح کرد: معنای این سخن که این دو فعل اجتماع هستند، این است که امر به معروف و نهی از منکر باید توسط بخشهایی ازجامعه که بر آن ها جامعه صدق کند، انجام شود.

رییس پژوهشگاه مطالعات تقریبی تصریح کرد: نگرش قرآن نیز همین را تایید می کند، آنجا که می فرماید: “ولتکن منکم أمه یدعون إلی الخیر ویامرون بالمعروف وینهون عن المنکر”  این آیه سخن از  امت به میان می آورد نه از دولت یا یک جمعیت.

منبع:www.hawzahnews.com